Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 220

अथ द्वितीयाऽध्यायस्य प्रथमः पादः ॥
[द्विपदीयम्] द्वौ पादावस्यासौ । 'सु-संख्यात्' (७।३।१५० ) पात् । द्विपदे हितं । 'तस्मै हिते' (७।१।३५ ) ईयप्र० ।
अनेन पद् ।
[ पदः पश्य ] पादमाचष्टे । 'णिज्बहुलं नाम्नः कृगादिषु' ( ३।४।४२) णिच्प्र० । ' त्रन्त्यस्वरादेः' (७|४|४३ ) अन्त्यस्वरादिलोपः । पादयतीति क्विप् । 'णेरनिटि' ( ४१३३८३) णिज्लोपः । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । द्वितीया शस् । अनेन पद् ।
[पदी कुले] पादमाचष्टे । 'णिज्बहुलं नाम्नः कृगादिषु' ( ३।४।४२) णिच्प्र० । ' त्रन्त्यस्वरादेः' ( ७|४।४३) अलोपः । पादयतः इति क्विप् । 'णेरनिटि' (४।३।८३) णिज्लोपः । ' औरी : ' (१।४।५६ ) ई । अनेन पद् । एवमग्रेऽपि ।
[द्विपाद्भ्याम् ] द्वौ पादौ ययोस्तौ द्विपादौ ताभ्याम् । 'सु-संख्यात्' ( ७।३।१५०) पात् आदेशः । [द्विपाद्भिः ] द्वौ पादी येषां ते = द्विपादस्तैः । 'सु-संख्यात्' (७|३|१५०) पात् आदेशः ।
[द्विपात्काम्यति] द्वौ पादौ यस्याऽसौ द्विपात् । 'सु-संख्यात्' (७|३|१५०) पात् आदेशः । द्विपादमिच्छति । 'द्वितीयायाः काम्यः' ( ३।४।२२) काम्यप्र० ।
[पादयति] पादमाचष्टे = पादयति । अत्र व्यञ्जनान्तः पाच्छष्दो लिख्यते, अन्यथा द्वयङ्गवैकल्यम् ।
[व्याघ्रपाद्यति] व्याघ्रस्येव पादावस्याऽसौ व्याघ्रपात् । 'पात् पादस्याऽहस्त्यादेः' (७।३।१४८) पात् । व्याघ्रपादमिच्छति । 'अमाव्ययात् क्यन् च' ( ३।४।२३) क्यन्प्र० य० । वर्त्त० तिव् । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१ ) शव् ।
[व्याघ्रपाद्यते] व्याघ्रस्येव पादावस्याऽसौ व्याघ्रपात् । 'पात् पादस्याऽहस्त्यादेः' (७।३।१४८) पात् । व्याघ्रपादिवाऽऽचरति । 'क्यङ्' ( ३।४।२६) क्यड्प्र० य० । वर्त्त० ते । 'कर्त्तर्यनद्भ्यः शव्' (३।४।७१ ) शव् । [द्विपादौ ] द्वौ पादौ ययोस्ती द्विपादौ । 'सु-संख्यात्' (७|३|१५० ) पात् । [द्विपादः ] द्वौ पादौ येषां ते = द्विपाद: । 'सु- संख्यात्' (७|३|१५० ) पात् ।
[द्विपान्दि कुलानि ] द्वौ पादौ येषु कुलेषु तानि । 'सु-संख्यात्' (७।३।१५० ) पात् । जस्प्र० । 'नपुंसकस्य शिः ' (१।४।५५) शि० इ० । 'धुटां प्राक्' (१।४।६६) नोऽन्तः ।
=
२११
[उपपादुकः] ‘पदिंच् गतौ' (१२५७) पद्, उपपूर्व० । उपपद्यते इत्येवंशीलः । ' लष-पत-पदः ' ( ५|२| ४१ ) उकण्प्र० → उक । ञ्णिति' ( ४ | ३ |५० ) उपान्त्यवृद्धिः ॥ छ ॥
उदच उदीच् ।।२।१।१०३ ॥
[उदय उदीच्] उदच् षष्ठी डस् । उदीच् प्रथमा सि ।
[उदीच्यः ] ' अश्रू गतौ च' (१०५) अञ्च्, उत्पूर्व० । उदतीति क्विप् । 'अञ्चोऽनर्चायाम्' (४।२।४६) नलोपः । उदीचि भवः 15 'दिगादिदेहांशाद् यः' (६।३।१२४) यप्र० । अनेन उदीच् । प्रथमा सि । 'सो रु' (२।१।७२ ) २० ।
[ उदीचः पश्य ] उदञ्चन्तीति उदञ्चः तान् ।
[उदीची स्त्री] उदञ्चतीति क्विप् । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७ ) क्विप्लोपः । अञ्चः (२।४।३) डी । प्रथमा । 'दीर्घड्याब्० ' (१।४।४५) सिलोपः ।
[ उदीची कुले] उदञ्चतः इति क्विप् । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः । 'औरीः ' (१।४।५६) ई |
P. 5 'धु-प्रागपागुदक्-प्रतीचो यः' (६।३।८) यप्र० !