Siddha Hemchandra Shabdanushasane Agyat kartuka Dhundika Part 01

Author(s): Vimalkirtivijay
Publisher: Kalikal Sarvagya Shri Hemchandracharya Navam Janmashatabdi Smruti Sanskar Shikshannidhi Ahmedabad

Page 199

१९०
श्रीसिद्धहेमचन्द्रशब्दानुशासने अज्ञातकर्तृका ढूंढिका ।
'नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) षत्वं । क-षसंयोगे क्ष. ।
न्यघूढ्वम्] 'गुहौग् संवरणे' (९३५) गुह्, निपूर्व० । अद्यतनी ध्वम् । 'ह-शिटो नाम्युपान्त्याददृशोऽनिटः सक्' (३।४।५५) सप० । 'दुह-दिह-लिह-गुहो दन्त्यात्मने वा सकः' (४।३।७४) सक्लोपः । 'हो धुट-पदान्ते' (२/१/८२) ह०
→ ढ० । अनेन ग० → घ० । 'तवर्गस्य०' (११३१६०) ध० → ढ० । 'ढस्तड्डे' (१1३।४२) एकढलोपः - पूर्विलाउ दीर्घः । 'अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।
[धोक्ष्यते] 'दुहीक क्षरणे' (११२७) दुह् । भवि० स्यते । 'हो धुट-पदान्ते' (२११८२) ह० → ढ० । अनेन द० →ध० । 'लघोरुपान्त्यस्य' (४।३।४) गु० उ० → ओ० । 'ष-ढोः कस्सि' (२१११६२) ढ० → क० । 'नाम्यन्तस्था०' (२।३।१५) षत्वम् ।
[अधुग्ध्वम्] दुह् । अद्यत० ध्वम् । 'ह-शिटो नाम्युपान्त्याददृशोऽनिटः सक्' (३।४।५५) सप० । 'दुह-दिह-लिहगुहो दन्त्यात्मने वा सकः' (४।३।७४) सक्लोपः । 'भ्वादेर्दादेघः' (२११८३) ह० → घ० । अनेन द० → ध० । 'तृतीयस्तृतीय-चतुर्थे' (१।३।४९) ध० → ग० । 'अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।
[बुभुत्सते] 'बुधिं ज्ञाने' (१२६२) बुध् । वोद्भुमिच्छति । 'तुमर्हादिच्छायां०' (३।४।२१) सन्प्र० → स. । 'सन्यडश्च' (४।१३) बुध सउ द्विर्वचनं । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक' (४।१९४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । अनेन बु० → भु० । 'धुटस्तृतीयः' (२।१७६) ध० → द० । 'अघोषे प्रथमोऽशिटः' (१।३।५०) द० → त० ।
[अभुद्ध्वम्] बुध् । अद्यत० ध्वम् । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'सो धि वा' (४।३।७२) सिज्लोपः । अनेन बु० → भु० । 'तृतीयस्तृतीय-चतुर्थे' (१।३।४९) ध० → द० । 'अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।
[कुत्] 'क्रुधंच् कोपे' (११८४) क्रुध् । क्रोधनं = क्रुत् । 'क्रुत्-संपदादिभ्यः क्विप्' (५।३।११४) क्विप्प० । 'अप्रयोगीत्' (१।१।३७) क्विप्लोपः ।
[अजञ्जप]* 'जप मानसे च' (३३८) जप् । गर्हितं जपति । 'गू-लुप-सद-चर-जप-जभ-दश-दहो गये' (३।४।१२) यङ्प० । 'सन्-यडश्च' (४।१।३) जप सउं द्विर्वचनं । 'व्यञ्जनस्याऽनादेर्लुक्' (४।१।४४) अनादिव्यञ्जनलोपः । दश-भञ्ज-पशः' (४।१५२) मोऽन्तः । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यङ्लोपः । ह्यस्तनी दिव् । 'व्यञ्जनाद् देः सश्च दः' (४।३।७८) दलोपः । 'अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।
. [दामलिट्] 'लिहीं आस्वादने' (११२९) लिह् । दाम लेढीति क्विप् दामलिट् । 'अप्रयोगीत्' (११११३७) क्विप्लोपः । प्रथमा सि । 'दीर्घड्याब०' (१।४।४५) सिलोपः । 'हो धु०' (२।१।८२) ह० → ढ० । 'धुटस्तृतीयः' (२।१७६) ढ० → ड० । 'विरामे वा' (१।३५१) ड० → ट० ।
1 [धर्मबुधौ धर्म बुध्येते इति क्विप् धर्मबुधौ । - [अबुद्ध] बुध् । अद्यत० त. । 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । स्थानीवाऽवर्णविधौ (७।४।१०९) इत्यनेन सिचः स्थानित्वमित्यूह अस्योत्तरं वृत्तिमध्ये ज्ञेयम् । 'धुड् हुस्वाल्लुगनिटस्तथोः' (४।३।७०) सिज्लोपः । 'अधश्चतुर्थात्०' (२।१७९) त० → ध० । 'तृतीयस्तृतीय०' (१३।४९) ध० → द० । 'अड् धातोरादि०' (४।४।२९) अडागमः ।
P.卐 'सिजद्यतन्याम्' (३।४।५३) सिच् । 'सो धि वा' (४।३७२) सलोपः । P. * 'जभ मैथुने' (३७९) जभ् । गर्हितं जभति । 'गू-लुप-सद०' (३।४।१२) यड्प० । 'सन्-यडश्च' (४।१३) द्वित्वं । 'व्यञ्जनस्या०' (४/१/४४) भलोपः ।
'जप-जभ-दह-०' (४191५२) मुरागमु । 'बहुलं लुप्' (३।४।१४) यङ्लोपः । हा० दिव् । 'व्यञ्जनाद् दे:०' (४१३७८) दलोपः । 'धूटस्तृतीयः' (२११७६) भ० → ब० । 'विरामे वा' (१३.५१) ब० → प० । 'अड् धातो०' (४।४।२९) अट् ।
Jain Education Intemational