Santbalji

Author(s): Gunvant Barvalia
Publisher: Vishva Vatsalya Prayogik Sangh

Page 7

શિવલાલ ઈમારતી લાકડાનો વેપાર કરતા પારસી વેપારી શેઠ રૂસ્મતજીને ત્યાં ૩૫ રૂ. ના માસિક પગારથી નોકરીમાં જોડાયા. લાતીવાળા શેઠ સર્જન હતા. ભલા માણસ હતા. ચતુરાઈ અને મહેનતથી શિવલાલે પારસી રુસ્તમજીનું દિલ જીતી લીધું. ક્રમશઃ એમનો પગાર માસિક રૂા. ૧૨૫ (સવા સો) કરી આપ્યો. શિવલાલની આવડતનું આ પરિણામ હતું. બીજા વેપારીઓ પણ શિવલાલને પોતાને
ત્યાં વધારે પગાર આપીને નોકરી કરવા માટે બોલાવતા. શિવલાલ જવાબમાં કહેતા, ન્યાયસંપન્ન, પ્રામાણિક વ્યવહાર હોય તો જ હું કામ કરું, પગાર મહત્ત્વની વાત નથી.”
લાતીબજારમાં ગુલામહુસેન નામનો એક મુસ્લિમ વેપારી હતો. બજારમાં પ્રામાણિક વેપારી તરીકે એનું સારું સ્થાન હતું. તેનો પુત્ર શિવલાલનો મિત્ર હતો. આ વેપારીનું અકાળ અવસાન થયું અને મિત્રે, શિવલાલને મદદ કરવા વિનંતી કરી. શિવલાલે શરત મૂકી કે કોઈપણ પ્રકારની અનૈતિક પ્રવૃત્તિમાં તેઓ ભાગ લેશે નહીં. મિત્રે એ શરત સ્વીકારી અને માસિક રૂપિયા ૧૬૦/- ના પગારથી નોકરીમાં જોડાયા. શિવલાલની નાણાંકીય મુશ્કેલીનો અંત આવ્યો. લાતીબજારમાં, શિવલાલનું કામ ખૂબ વખાણાવા લાગ્યું અને તેમના મહેનતુ તથા મિલનસાર, પ્રામાણિક સ્વભાવથી સહુનાપ્રિય બની ગયા. મિત્રમંડળ પણ વધતું ગયું.
શિવલાલને મુંબઈનું દેશભક્તિના આંદોલનનું વાતાવરણ સ્પર્શવા લાગ્યું. લોકમાન્ય તિલક, મહાત્મા ગાંધીજી આદિ નેતાઓના ક્રાંતિકારક વિચારોનો પ્રભાવ તેમણે ઝીલ્યો અને રાષ્ટ્રીય વાતાવરણમાં તેઓ જાણે કે રંગાઈ ગયા. એમણે ખાદી પહેરવાની શરૂઆત કરી. ઉપરાંત, દેશ માટે કંઈક કરી છૂટવાનું મનોમંથન તીવ્ર બન્યું. તેઓ વિચારવા લાગ્યા કે જીવનનો ધર્મ શો ? ધર્મ એ જીવનનું સમર્પણ
માગે છે. ધર્મ દાન નહીં પણ ત્યાગ માગે છે. તેમના જીવનમાં નૈતિકતા અને પ્રામાણિકતાની સાથે સાથે સાદાઈ અને ત્યાગ તથા સંયમ અને સેવાની ભાવના પણ વિકસતી ગઈ.
તેમનો વધુ સમય વાંચન અને સંતોના આધ્યાત્મિક પ્રવચનો સાંભળવામાં પસાર થવા લાગ્યો. નોકરી હવે નીરસ લાગે છે. મુસ્લિમ શેઠ શિવલાલનો પગાર વધારી આપવા અને છઆની ભાગ કરી આપવા તૈયાર થયા, પરંતુ હવે તેમને આર્થિક પ્રાપ્તિમાં રસ ન હતો. તેમનામાં વૈરાગ્યવૃત્તિ વધવા લાગી હતી. કેટલાંક જૈનસંતોના પરિચયમાં આવવાની તેમને તક મળી અને રાજસ્થાનથી પધારેલ મુનિશ્રી સૌભાગ્યમલજી મહારાજથી પ્રભાવિત થઈને તેમને ગુરુ તરીકે સ્વીકારવાનો તથા શિષ્ય તરીકે તેમની પાસે દીક્ષા લેવાનો વિચાર કર્યો. સમગ્ર જીવન વીતરાગના પંથે સમર્પિત કરવાની ભાવના તેમનામાં પ્રગટી, પરંતુ તેમના પર વિશેષ પ્રભાવ ગુરુ નાનચંદ્રજીનો પડ્યો.
શિવલાલના માતા મોતીબાએ ટોળ ગામના ઈમામ સાહેબની આગાહીથી ગભરાઈ જઈ શિવલાલની સગાઈ, તેને પૂછડ્યા વિના વાંકાનેર કરી હતી. શિવલાલ પણ મોતીબાને ખુશ રાખવા આ વાતની કંઈ વિશેષ ચર્ચા ન કરતાં, લગ્ન મોડા થાય તે માટેની પ્રવૃત્તિ કરતા. બહેન મણિબહેનને પરણાવી શિવલાલે કૌટુંબિક ફરજ પૂરી કરી.
માતા મોતીબાની નાદુરસ્ત તબિયતની પણ પૂરી કાળજી લીધી. મુંબઈ મોતીબાનું પેટનું ઑપરેશન કરાવ્યું, તબિયત સુધરી પણ ખરી અને મોતીબાવતનમાં જઈને રહ્યા પણ તબિયત સંપૂર્ણ સારી ન થઈ અને તેઓનો સ્વર્ગવાસ થયો. શિવલાલનો વૈરાગ્યમાર્ગવધુ સરળ બન્યો અને એની વધતી જતી વૈરાગ્યવૃત્તિથી સંતબાલજી - જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
સંતબાલજી • જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો