________________
સર્વ ક્રિયાઓ કરતાં પહેલાં પાપવિકારોથી ડરવું. છતાં થાય ગફલત જે કંઈ તે ક્ષમા માગી હળવા થઈએ,
સર્વ ક્ષેત્રમાં રહીએ તો પણ આત્મભાન નહીં વિસ્મરીએ. -૪ સાર: ગુજરાતી ભાષાના અમર કાવ્યોમાંનું એક પૂ. સંતબાલજીની કવિત્વશક્તિએ રચેલું આ કાવ્યું છે. આ કાવ્ય તેઓની સર્વજન કલ્યાણની, જગસેવાની ભાવનાને તો વ્યક્ત કરે છે, ઉપરાંત માનવતરીકે, માનવીએ કેવા ગુણો પ્રાપ્ત કરી માનવતાના ઉત્તમ ગુણોને પ્રાપ્ત કરી વ્યસનમુક્ત થવાનું, પાપથી પર રહેવાનું અને જગતના જીવમાત્રની ક્ષમા માંગી હળવા થવાનું વિશ્વમૈત્રી, વિશ્વમંગલ અને વિશ્વકલ્યાણની પ્રવૃત્તિ વિકસાવવાનું કહે છે.
કવિએ યોગ્ય રીતે પ્રથમ પંક્તિમાં જ આદર્શ વ્યક્ત કર્યો છે, “સર્વધર્મ સેવા'! આધુનિક અશાંત વિશ્વમાં ધર્મને નામે જે ભયંકર તાંડવ ખેલાઈ રહ્યું છે, માનવ-માનવ વચ્ચે ધર્માધતાની ઊંડી ખાઈ ખોદાઈ રહી છે અને માનવીની જૂરહિંસા થઈ રહી છે તેને બદલે પૂજ્યશ્રીનો આ “સર્વધર્મ સેવા’ નો મર્મ સ્વીકારી જીવનમાં ધર્મને સ્થાન આપવામાં આવે તો પરમશાંતિ પ્રાપ્ત થાય.
વિશ્વ એટલે જગત અને વાત્સલ્ય એટલે માતૃભાવ - જગત સાથે માતૃભાવનો અનુભવ કરવો એનું નામ વિશ્વ વાત્સલ્ય. જ્યાં વાત્સલ્ય છે ત્યાં સેવા સહજભાવે છે જ. ઉપરાંત, વાત્સલ્યમાં હિંસાના અભાવ સાથે વિશુદ્ધ પ્રેમનો સદ્ભાવ પણ આવી જાય છે.
સકળ જગતની બની જનેતા વત્સલતા સહુમાં રેડું - કવિએ સર્જેલી આ કાવ્યપંક્તિ ગુજરાતી ભાષાનું ગૌરવ છે, અમૂલ્ય આભૂષણ છે. પૂ. સંતબાલજીની જીવનભાવના આ પંક્તિમાં સુપેરે વ્યક્ત થઈ છે. કવિના સુકુમાર હૃદયભાવોને
સંતબાલજી • જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
અનોખી વાચા પ્રાપ્ત થઈ છે.
વિશ્વસંત સંતબાલજી આ કાવ્યમાં કેવા ઉમદા વ્રતોનું વ્યક્તિએ પાલન કરવું જોઈએ તે વર્ણવી માનવતાનું મંગલગાન ગાય છે અને જનસામાન્યને તથા સાધકને અનોખી દશા અને દિશા દર્શાવે છે.
નાતજાત કે ધર્મના, દેશ કે વિદેશના કશા જ ભેદભાવ વિના વિશ્વનો કોઈપણ માનવી, ઉત્તમ ગુણોથી સભર જીવન જીવી શકે તે માટેનો જાણે કે અહીં આલેખ દોરી આપ્યો છે.
સર્વથા સૌ સુખી થાઓ, સમતા સૌ સમાચરો, સર્વત્રદિવ્યતા વ્યાપો,
સર્વત્ર શાંતિ વિસ્તરો. સંત અહીં સર્વને સુખી થવાની અભિલાષા પ્રગટ કરવાની સાથે જીવનમાં સમતાભાવ કેળવાય તેવી ભાવના સાથે દિવ્યતા અને શાંતિ પરમ વિસ્તારને પ્રાપ્ત થાય એ પ્રાર્થે છે.
સાદા - સીધા શબ્દોમાં એક મહાન આત્માના ચિંતનની અનોખી કાવ્ય પ્રસાદી આપણને સહુને પ્રાપ્ત થઈ છે એમ કહેવું ઉચિત છે.
સંતબાલજી - જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
