________________
શરીરે સાથ આપ્યો ત્યાં સુધી એમની આ વિહારયાત્રા ચાલુ રહી હતી. તેઓની વિહારયાત્રા દરમિયાન કોઈને કોઈ સાથે રહેતું અને વિહાર દરમિયાન ઘણા પ્રકારનું જ્ઞાન મેળવી શકતું.
આવી જ એક વિહારયાત્રા શ્રી છોટાલાલ મહેતા સાથેની હતી, તે પ્રસંગનું વર્ણન તેઓએ કર્યું છે. મહારાજશ્રી આગળ અને હું પાછળ હતો. ખેતરમાં પગકેડી. રસ્તામાં રાયણના ઝાડ નીચેથી આ પગકેડી પસાર થાય. માર્ગમાં પાકેલી રાયણ પડેલી જોઈ. જોઈને મને લેવાની લાલચ થઈ. લીધી, સાફ કરી અને મોમાં મૂકી. ગળી, મીઠી મધ જેવી એ રાયણનો સ્વાદ યાદ રહી ગયો. ખાવાનો આનંદ લૂંટ્યો. મહારાજશ્રી થોડે દૂર આગળ ચાલતા ગયા. એમણે મેં રાયણ લીધી અને ખાધી એનો ખ્યાલ આવી ગયો હશે.
વિહાર પૂરો થયો. નજીકના ગામની રાત્રિ પ્રાર્થના પછીના પ્રવચનમાં તેમણે મારા રાયણ ખાવાના પ્રસંગથી શરૂઆત કરતાં કહ્યું,
ખેતરની માલિકી બીજાની, રાયણનું ઝાડ પણ બીજાનું. ભલે કુદરતી રીતે એ નીચે પડેલીરાયણ હતી. પણ તે બીજાની રજા વિના લેવી એટલે એ ચોરી જ કહેવાય.”
કેવો યાદગાર પ્રસંગ!ચોરીની કેવી સરસ સમજાવટ! આપણી સંસ્કૃતિને આવા ઉત્તમ સંતો અને એમની આ ન્યાયસંપન્ન દૃષ્ટિ જ ઉગારી રહી છે. (૮) સમયપાલનનું મહત્ત્વ:
મુનિશ્રી સંતબાલજીના ઉમદા ગુણો સહુ કોઈએ સ્વીકારવા જેવા છે. સમયપાલનના તેઓ ચુસ્ત આગ્રહી હતા. એક દિવસ સવારની પ્રાર્થનાનો સમય થઈ ગયો. રોજ વહેલા ઊઠી, નિત્યક્રમ પતાવી બરાબર નિયત સમયે પ્રાર્થના માટે
પાટ પર બેસી જતા. તે દિવસે તેઓને ઉઠવામાં મોડું થયું. તેથી ઉઠીને તરત જ પ્રાર્થના શરૂ કરી દીધી.
પ્રાર્થના પૂરી કર્યા પછી પોતે મોડા ઉઠ્યા, ગફલત થઈ, અજાગૃતિ રહી, પ્રાર્થનામાં મોડા પડ્યા વગેરે અંગે થોડીક વાત કરી અને પશ્ચાત્તાપ વ્યક્ત કરી, પ્રાયશ્ચિત્ત તરીકે તે દિવસનો ઉપવાસ કર્યો. (૯) શ્રી મનુભાઈ પંડિતના ‘સંત પરમ હિતકારી’ પુસ્તકમાંથી ‘આરતીનો પ્રસંગ’ અહીં વર્ણવું છું.
સને ૧૯૫૦માં સંતબાલજી ભાલપ્રદેશના કાંઠે ગામમાં ચાતુર્માસ ગાળી રહ્યા હતા. નૂતન વર્ષનું મંગલપ્રભાત હતું. એ સમયે તેઓ પાટ પર બેસીને ધ્યાન ધરતા હતા.
આ વખતે એક વૃદ્ધ મહિલા આરતીનો દીવો લઈને સંતબાલજી પાસે આવી અને દીવેટો સળગાવીને સંતબાલજીની આરતી ઉતારવાનું શરૂ કર્યું. પોતે બરાબર સારી રીતે આરતી કરી શકે તે માટે સંતબાલજીને બહાર બોલાવ્યા અને જ્યારે પૂ. શ્રીએ આ જોયું ત્યારે તેમણે તે બાઈને આરતીનો દીવો બાજુ પર મૂકી ઓરડામાં આવવાનું કહ્યું. સંતે કહ્યું, “આરતી માણસ સમક્ષ નહીં, પ્રભુ સમક્ષ કરવી જોઈએ.” તે બાઈએ જવાબ આપ્યો કે તેણે ભગવાન જોયા નથી અને સંતબાલજી જ તેના ભગવાન છે, કારણ કે જ્યારથી તે પોતાના માંદા દીકરાને સંતબાલજીના આશીર્વાદ મેળવવા લઈ આવી ત્યારથી જ તેની તબિયત સુધરતી જાય છે. સંતે હસતા હસતા કહ્યું કે તેનો દીકરો તો કુદરતી રીતે સારો થઈ ગયો છે, સંતે તો (પોતે તો) એ છોકરાના આરોગ્ય માટે પ્રાર્થના સિવાય બીજું કાંઈ કર્યું નથી.
સંતબાલજી - જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
સંતબાલજી - જીવનકવન અને પ્રેરક પ્રસંગો
