________________
સમ્મતિતર્ક પ્રકરણ ભાગ-૨ / દ્વિતીય કાંડ | ગાથા-૩૧
અન્વયાર્થ :
i=આ રીતે=ગાથા-૩૦ના ઉત્તરાર્ધમાં કહ્યું કે તે જ્ઞાનદર્શન અવિશેષથી સિદ્ધ થયું એ રીતે, વો વિ તે=બન્ને પણ તે=જ્ઞાનદર્શન બન્ને પણ તે (એક સાથે એકરૂપ હોય તો), સારૂં અપન્નવસિયં તિ=‘સાદિ અપર્યવસિત' છે. એ પ્રમાણેનો, સપ્તમવો વફ્=સ્વસિદ્ધાંત ઘટે છે, ચ=અને, સમવંતરુપ્પાઓ=‘એક સમયના આંતરે ઉત્પાદ', પરતિત્યિયવત્તભ્રં=પરતીર્થિકનું વક્તવ્ય છે. ૨/૩૧।।
* ‘સસમયો’માં ‘સસમય'ની વિભક્તિનો લોપ છે અને ‘ઓ’ પાદપૂર્તિ માટે છે.
ગાથાર્થઃ
આ રીતે=ગાથા-૩૦ના ઉત્તરાર્ધમાં કહ્યું કે તે જ્ઞાનદર્શન અવિશેષથી સિદ્ધ થયું એ રીતે બન્ને પણ તે=જ્ઞાનદર્શન બન્ને પણ તે, એક સાથે એકરૂપ હોય તો ‘સાદિ અપર્યવસિત’ એ પ્રમાણેનો સ્વસિદ્ધાંત ઘટે છે અને ‘એક સમયના આંતરે ઉત્પાદ' પરતીર્થિકનું વક્તવ્ય છે. II૨/૩૧ ટીકા ઃ
૧૧૯
द्वे अपि ते ज्ञानदर्शने यदि युगपद् न नाना भवतस्तदा स्वसमयः स्वसिद्धान्तः 'साद्यपर्यवसिते' इति घटते यस्त्वेकसमयान्तरोत्पादस्तयोः 'यदा जानाति तदा न पश्यति' इत्येवमभिधीयते स परतीर्थिकशास्त्रं नार्हद्वचनम् नयाभिप्रायेण प्रवृत्तत्वादिति सूरेरभिप्रायः । । २ / ३१ ।।
ટીકાર્ય :
अपि સૂરેમિપ્રાવ: ।। બન્ને પણ તે=જ્ઞાનદર્શન, જો યુગપદ્ નાના ન હોય=અક્રમવર્તી અને પરસ્પર ભિન્ન ન હોય તો, ‘સાદિ અપર્યવસિત છે’=‘જ્ઞાનદર્શન સાદિ અપર્યવસિત છે' એ પ્રકારનો સ્વસિદ્ધાંત ઘટે છે. વળી, ‘તે બેનો-કેવળજ્ઞાનનો અને કેવળદર્શનનો, જે એક સમયાંતર ઉત્પાદ છે’=‘જ્યારે જાણે છે ત્યારે જોતા નથી' એ રૂપ એકસમયાંતરનો ઉત્પાદ છે, એ પ્રમાણે કહેવાય છે, તે પરતીર્થિક શાસ્ત્ર છે, અરિહંતનું વચન નથી; કેમ કે નય અભિપ્રાયથી પ્રવૃત્તપણું છે. એ પ્રકારનો સૂરિજીનો અભિપ્રાય છે. ।।૨/૩૧।।
ભાવાર્થ:
*****
ગાથા-૩૦ના ઉત્તરાર્ધમાં કહ્યું કે, કેવળજ્ઞાન-કેવલદર્શન અવિશેષથી સિદ્ધ છે એ રીતે જો કેવળજ્ઞાનકેવળદર્શન યુગપદ્ હોય અર્થાત્ ક્રમિક ન હોય અને પરસ્પર ભિન્ન ન હોય, પરંતુ ક્રયાત્મક એક હોય તો, શાસ્ત્રકારોએ કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શન સાદિ અપર્યવસિત કહેલ છે તે ઘટે છે; કેમ કે જો કેવળજ્ઞાનકેવળદર્શન ક્રમિક હોય તો તે બંનેને સાદિ-સાંત માનવા પડે અને એક સમયાંતરનો કેવળજ્ઞાન-કેવળદર્શનનો જો ઉત્પાદ સ્વીકારવામાં આવે તો સાદિ અપર્યવસિત સિદ્ધાંત ઘટે નહીં અને તે વચન પરતીર્થિકનું વચન છે; કેમ કે નય અભિપ્રાયથી પ્રવૃત્ત છે માટે સર્વજ્ઞનું વચન નથી; કેમ કે સર્વજ્ઞનું વચન પ્રમાણ અભિપ્રાયથી પ્રવૃત્ત છે.
Jain Educationa International
For Personal and Private Use Only
www.jainelibrary.org
