Book Title: Prameyratnamala
Author(s): Shrimallaghu Anantvirya, Rameshchandra Jain
Publisher: Bharat Varshiya Anekant Vidwat Parishad

View full book text
Previous | Next

Page 247
________________ २०४ प्रमेयरत्नमालायां नामशुचित्वमेवेति लोकबाधितत्वम् । स्ववचनबाधितमाह — माता मे वन्ध्या पुरुषसंयोगेऽप्यगर्भत्वात्प्रसिद्धवन्ध्यावत् ॥ २०॥ इदानीं हेत्वाभासान् क्रमापन्नानाह हेत्वाभासा असिद्धविरुद्धानैकान्तिका किञ्चित्कराः ॥ २१ ॥ एषां यथाक्रमं लक्षणं सोदाहरणमाह असत्सत्तानिश्चयोऽसिद्धः ॥ २२ ॥ सत्ता च निश्चयश्च सत्तानिश्चयौ । असन्तौ सत्तानिश्चयौ यस्य स भवत्यसत्सत्तानिश्चयः । तत्र प्रथमभेदमाह अविद्यमानसत्ताकः परिणामी शब्दश्चाक्षुषत्वात् ॥ २३ ॥ कथमस्यासिद्धत्वमित्याह -- स्वरूपेणासत्त्वात् ॥ २४ ॥ अपवित्र ही हैं । अतः नर-कपाल को पवित्र कहना लोकबाधित पक्षाभास है । Jain Education International स्ववचनबाधित के विषय में कहते हैं सूत्रार्थ - मेरी माता बन्ध्या है; क्योंकि पुरुष का संयोग होने पर भी उसके गर्भ नहीं रहता है । जैसे- प्रसिद्ध वन्ध्या स्त्री ।। २० ।। अब क्रमप्राप्त हेत्वाभासों को कहते हैं सूत्रार्थ - असिद्ध, विरुद्ध, अनैकान्तिक और अकिञ्चित्कर हेत्वाभास हैं ॥ २१ ॥ इनका यथाक्रम लक्षण उदाहरण सहित कहते हैं सूत्रार्थ - जिस हेतु को सत्ता का अभाव हो अथवा निश्चय न हो, उसे असिद्ध हेत्वाभास कहते हैं ।। २२ ।। 'सत्ता च निश्चयश्च सत्तानिश्चयौ', इस प्रकार द्वन्द्व समास है । जिसकी सत्ता के निश्चय का अभाव हो वह असत्सत्ता निश्चय है । असिद्ध हेत्वाभास के प्रथम भेद को कहते हैं सूत्रार्थ -- शब्द परिणामों है; क्योंकि चाक्षुष है, यह अविद्यमान सत्ता -वाले स्वरूपसिद्ध हेत्वाभास का उदाहरण है || २३ ॥ इस हेतु के असिद्धपना कैसे है? इसके विषय में कहते हैंसूत्रार्थ - शब्द का चाक्षुष होना स्वरूप से ही असिद्ध है || २४ ॥ For Private & Personal Use Only www.jainelibrary.org

Loading...

Page Navigation
1 ... 245 246 247 248 249 250 251 252 253 254 255 256 257 258 259 260 261 262 263 264 265 266 267 268 269 270 271 272 273 274 275 276 277 278 279 280