________________
ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શ પૃષ્ઠ ૧૦
૧ પ્રબુદ્ધ જીવન : ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહે સ્મૃતિ વિશેષાંક 1 એપ્રિલ ૨૦૧૬
શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક
વિશેષક : ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. ૪ ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિરોષક ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ.
આ બહેનનાં સમાચાર મળ્યા હતાં પણ હું ક્યાં અને કોની સાથે રહું પર હતો. આમ તો એમના જન્મદિવસે સવારે શુભેચ્છા આપતો શું હું છું એની કોઈ ભાળ નહોતી. (આખરે હું મારા નાનાજીને ત્યાં ફોન કરું. એમનો ૨૮ ફેબ્રુઆરીએ જન્મદિન. કોણ જાણે કોઈ હું છું એવી જાણ થતાં જ મને આશ્રમમાં લઈ ગયા હતાં.) કામમાં વ્યસ્ત હતો અને મેં સવારે ફોન ન કર્યો. પેલી બાજુ હું મારા નામે ફાઈનાન્શીયલ ટ્રસ્ટ હતું. ટ્રસ્ટીઓનું માનવું હતું દુલેરાયભાઈએ એમના પુત્રને પૂછ્યું, “ધનુભાનો ફોન આવ્યો ?' હૈ હું કે હું એ ટ્રસ્ટની હેઠળ અમદાવાદમાં ભણું. નાનાની ઈચ્છા મને એમના દીકરાએ કહ્યું, ‘ના બાપુ.દુલેરાય કહે, ‘કેમ, એણે ફોન કું એમની સાથે રાખવાની હતી. પણ, કલ્યાણચંદ્રવિજયજીનો એક નહીં કર્યો હોય? ભલા, કેમ નહીં આવ્યો હોય એનો ફોન ? આમ હું જ નિર્ણય હતો કે મારો ઉછેર આશ્રમમાં જ થાય. એમના નિર્ણયની તો એ ફોન કર્યા વગર રહે નહીં. એની તબિયત તો સારી હશે ? જં જીત થઈ અને ચોથા ધોરણથી લઈ મેટ્રીક સુધી હું આશ્રમમાં ને?' (આ છે મહાન હસ્તીના ગુણ. મેં ફોન ન કર્યો એની શિકાયત - * ભણ્યો અને રહ્યો રહ્યો હતો. ત્યાં મને દુલેરાય કારાણી જેવા કરવાને બદલે તેમને મારી તબિયતની ચિંતા થઈ.). હું ગુરુ મળ્યા, એમણે મને પિતાનો પ્રેમ આપ્યો હતો. જેવો મારો એ જ વખત મને પણ કોઈ ઈશ્વરીય સંકેત થયો. મને ફોન ૯ નિર્ણય આશ્રમમાં રહેવાનો થયો કે તરત જ મારા પિતાજી કરવાનું યાદ આવ્યું. મેં કશેકથી ફોન શોધીને એમને ફોન કર્યો. જે $ આઝાદીની લડતમાં જોડાઈ ગયા હતા. આશ્રમમાં વિનોબા પહેલાં એમને જન્મદિવસની વધાઈ આપી અને પૂછ્યું, “કેમ છે ?
ભાવે, નારાયણભાઈ દેસાઈ, સ્વામી આનંદ, ૨મણભાઈ તબિયત ?' દુલેરાય કહે, ‘ધનુભા, અલવિદા ! હવે જવું છે.' મેં જ $ દેસાઈકુષણકુમારજી જેવા અનેક મહાનુભાવોની અવરજવર કહ્યું, “સાહેબ, એમ ન કહો.” મને કહે, ‘બહુ રહ્યા જીવનમાં,
રહેતી હોવાથી મારામાં અહીં ઊંચા અને સાત્ત્વિક સંસ્કારોનું બહ આનંદ કર્યો. બહુ મસ્તી-મજા કરી. હવે વિદાય વેળા નજી કે ગુજં સિંચન થયું હતું. દુલેરાય કારાણીને લીધે મારામાં સાહિત્ય અને આવી છે.' વાચનનો શોખ વિકસ્યો હતો.
એમનો પુત્ર મને મળ્યો ત્યારે એણે કહ્યું, ‘બાપુએ, તમારો છે આશ્રમમાં આવવાથી સોનગઢની ધરતી મારી મા બની હતી ફોન આવ્યો એના એક-બે કલાકમાં જ દેહ છોડી દીધો હતો.' હું હુ અને કલ્યાણચંદ્રવિજયજી મહારાજ સાહેબ અને દુલેરાય કારાણી ત્યારે એમની વય ૯૯ વર્ષની હતી. એમનો જન્મદિન, મૃત્યુદિન હું મારા પિતા બન્યા. તેઓ ઋષિ જીવ હતા. કચ્છના મેઘાણી તો એક હતો પણ એમનો જન્મસમય અને મૃત્યુસમય પણ એક રૅ ૪ કહેવાતા હતા. એમની તોલે કોઈ ન આવે. માની ખોટ મારી હતો. મૃત્યુ પહેલાં એમણે એમના દીકરાને કહ્યું હતું કે, માખણમાંથી Ė બહેન નિર્મળાબહેન પૂરી કરતી હતી. મને નિર્મળાબહેને એટલો વાળ નીકળે એમ જીવ નીકળી જાય તો સારું. આવા પુરુષની હૈં " બધો પ્રેમ આપ્યો હતો કે આજે ૭૧ વર્ષની વયે મને મા કરતા સેવા ન કરી શક્યો એનો મને હંમેશાં અફસોસ રહ્યો છે. તેઓ નં બહેનની ખોટ વધુ સાલે છે. એને ગુમાવ્યાનો વધુ વસવસો છે. નિસ્પૃહી હતા તેની વાત કરું. એમનો રંગભવનમાં અમૃત hી અમારા બંનેમાં ઉંમરમાં ૧૦ વર્ષનો ફરક હતો. હું મેટ્રીક થયા મહોત્સવ ઉજવાયો હતો. આખા કાર્યક્રમનું રેકોર્ડિગ લઈ અમે ?
પછી સોનગઢ આશ્રમ છોડી મુંબઈ ભણવા આવ્યો. સાંભળતા હતા. ત્યાં એમની દીકરી ટેપ રેકોર્ડરને અડી ને ટેપ હુ દુલેરાય કારાણી મને “ધનુ ભા' કહેતા હતા. તુટી ગઈ. મેં કહ્યું, ‘બેન આ તેં શું કર્યું ?' તો દુલેરાય કહે, ‘જાવા દૈ હું કલ્યાણચંદ્રવિજયજી મહારાજ સાહેબ અને દુલેરાય કારાણી બંને દોને ભાઈ. આ બધાનું શું કામ છે. અફસોસ નહીં કરવાનો.” હું મને તમે કહીને સંબોધન કરતા હતા. આ બન્ને વ્યક્તિઓ પાસેથી આવી હતી તેમની નિસ્પૃહિતા. ત્યારે મને સૌથી વધુ સહારો ૬ હું મને નાના મોટાનો વિનય- વિવેક કેમ રાખવો જોઈએ એ શીખવા મારા બહેન-બનેવીનો મળ્યો હતો. સંયુક્ત કુટુંબમાં રહેતા હોવા હૈ શું મળ્યું. મેટ્રીક પાસ થયા પછી તો હું મુંબઈ ભણવા જતો હતો. છતાં મારા બહેન-બનેવીએ મારું એવું ઘડતર કર્યું કે હું એ કુટુંબનો
આમ છતાં મારા ને દુલેરાય કારાણી વચ્ચે જે લાગણીભીના સંબંધો સભ્ય બની ગયો હતો. મારી બહેન ગૃહિણી હતાં અને મારા | હતા એમાં વધારો થયો હતો, સહેજ પણ ઘટાડો નહીં. એમની બનેવી રતિલાલ દેસાઈ શિક્ષક હતા.પણ બંને જણે મને દીકરાની કે દરેક વાતો પર મને હંમેશા વિશ્વાસ અને શ્રદ્ધા હતા. એમનું જેમ સાચવ્યો હતો. હું સોનગઢથી આવી મુંબઈની ભવન્સ & g, ઋણ કેમ કરી ચૂકવવું શક્ય નથી. જોકે મને જ્યારે જ્યારે મોકો કૉલેજમાં ભણતો હતો. રહેતો હતો હોસ્ટેલમાં પણ જમવા મારી $ મળ્યો ત્યારે એમના સાહિત્યસેવાના અનેક મહોત્સવો ઉજવ્યા બહેનને ત્યાં જતો હતો. બહેન કરતાં બહેનની દેરાણી મારી ૪ હતા. આજે પણ એ મોકો હું છોડતો નથી. અમારા બંને વચ્ચે જરૂરિયાતોનું હંમેશા વધુ ધ્યાન રાખતી હતી. કેવો સંપ અને પ્રેમ! હું ખૂબ આત્મીયતા હતી.
પિતા કરતાં અનેરો પ્રેમ દુલેરાય કારાણીએ આપ્યો હતો અને ડું હું મને અહીં એક પ્રસંગ યાદ આવે છે. એ સમયે હું યુરોપ ટૂર મારી માની ખોટ મારી બહેને પૂરી કરી હતી.
ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિરોષક ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક - ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક : ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક - ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક : ડૉ.
ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક B ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શા- ઋવિ :હેશેષાંક ? ડૉ. ઘidવાર ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક # ડૉ. ધનવંતભાઈ ટી. શાહ સ્મૃતિ વિશેષાંક
