________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
બચાવવાની સાથે સાથે આ વિષયમાં રસ પણ હતો. સ્નાતકની પદવી મેળવ્યા પછી, જુનિયર એમ.એ. ઇતિહાસ વિષયમાં ગુજરાત યુનિવર્સિટીમાં શરૂ કર્યું. સાથે સાથે બી.એડ.માં પણ પ્રવેશ મેળવ્યો. કારણ શાળાના શિક્ષક થવું હોય તો કેળવણીના સ્નાતકની પદવી આવશ્યક હતી. અહીં પણ ઇતિહાસ અને ગુજરાતી સાહિત્ય મુખ્ય વિષયો પસંદ કર્યા. બી.એડ.નો અભ્યાસક્રમ પૂરો કર્યા બાદ શાળામાં નોકરી ના કરી. એમ.એ. પૂરું કરવાની ઇચ્છા પ્રબળ હતી. પરંતુ બી.એ.ના અભ્યાસક્રમે મારામાં સારા શિક્ષક થવાના ગુણ કેળવ્યા. વિદ્યાર્થીઓના માનસની મને ઉત્તમ સમજ મળી. વિદ્યાર્થીઓને સચોટ અસરકારક દૃશ્ય-શ્રાવ્ય સાધનો દ્વારા કઈ રીતે સમજાવી. શકાય એ તાલીમે મને આ જીવનભાથું બાંધી આપ્યું. દેશ, વિદેશમાં અને વિદ્યાર્થીઓની ચાહના મળી એ કેટલે અંશે બી.એડ.ની તાલીમ વગર શક્ય બન્યું હોત કે કેમ તે પ્રશ્નાર્થ છે.
યોગાનુયોગ લગ્નજીવનમાં પણ મારા પતિ મકરંદ મહેતા ઇતિહાસવિદ્દ નીકળ્યા. એ મધુર અકસ્માત હતો. તેઓ જી.એલ.એસ. આર્ટ્સ કોલેજ-લો કૉલેજમાં ઇતિહાસના પ્રાધ્યાપક હતા અમારી ચર્ચા-વિચારણામાં મારું ઇતિહાસ વિષેનું જ્ઞાન ઘૂંટાતું જતું હતું. શિક્ષક તરીકે
જે કૉલેજમાં કેળવણી મેળવી હતી તે જ ગુજરાત કૉલેજ બ્રિટિશયુગની પરંપરા ધરાવતી હતી. તેમાં મને ઇતિહાસના વ્યાખ્યાતા બનવાની તક મળી. ૧૯૬૦ થી ૧૯૬૬ સુધી એ કામગીરી કરી. ત્યાર બાદ ૧૯૬૬૧૯૭૦ સુધી જી.એલ.એસ. આર્ટ્સ કોલેજ, લાલ દરવાજા, અમદાવાદમાં વ્યાખ્યાતા તરીકે નોકરી કરી. આમ દશ વર્ષના ગાળા દરમ્યાન ઇતિહાસ અને ઇતિહાસ સાથે સંકળાયેલા વિષયો શીખવ્યા, જેવા કે નાગરિકશાસ્ત્ર અને વહીવટતંત્ર, જગતના ધર્મો, જગતનો ઇતિહાસ, ભૂગોળ, આધુનિક યુરોપ, આધુનિક ભારા, પ્રાચીન ભારતીય રાજય-વ્યવસ્થા વગેરે વાંચન વધતું ગયું. વળી પાછી વિદ્યાર્થી અવસ્થા :
૧૯૭૦માં વળી પાછી જીવનની દિશા બદલાઈ. પ્રોફેસર મકરંદ મહેતાને દિલ્હીમાં શ્રીરામ સેન્ટર ફોર ઇન્ડસ્ટ્રિયલ રીલેશન'નામની સંસ્થામાં “લાલા શ્રીરામ” ઉપર સંશોધનનો પ્રોજેક્ટ મળ્યો. અમે દિલ્હી ગયાં, દિલ્હીની કોલેજમાં પીએચ.ડી, સિવાય વ્યાખ્યાતા બનવાની તક ના મળી. મારો ગજ નું વાગ્યો. જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટીની “સ્કૂલ ઓફ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડી'ની જાહેરાત આવી. લેખિત પરીક્ષા આપી, પીએચ.ડી.ના પ્રથમ વર્ષમાં પ્રવેશ મેળવ્યો. પ્રથમ વર્ષ કૉર્સવર્ક' ગણાય. એક વિદેશી ભાષા શીખવી ફરજિયાત હતું. મેં ફેન્ચ ભાષા પસંદ કરી જેનું જ્ઞાન પાછળથી મને ખૂબ ઉપયોગી નીવડયું. મારા પીએચ.ડી.નો પ્રાદેશિક વિભાગ ‘દક્ષિણ-પૂર્ણ એશિયા' હતા જેમાં ભારત, નેપાળ, પાકિસ્તાન અને શ્રીલંકા આ ચાર દેશોનો સમાવેશ થતો. પીએચ.ડી.નો વિષય આ ચાર દેશોમાં તેમના આંતરરાષ્ટ્રીય સંબંધોને લગતો કોઈ પણ વિષય પસંદ કરી શકાય.
વિશાળ ક્ષેત્રફળમાં પાંગરેલી જવાહરલાલ નહેરુ યુનિવર્સિટી, ન્યુ દિલ્હી, દેશમાં એક નમૂનારૂપ વિશ્વવિદ્યાલય જ નહીં પણ વિદેશની કોઈપણ યુનિવર્સિટીની બરાબરી કરી શકે તેવી રીતે અદ્યતન ઢબે તેનો વિકાસ કરવામાં આવ્યો છે. તેની મહાકાય લાયબ્રેરી, દેશવિદેશની અનેક ભાષાઓમાં આવતાં મૅગેઝિનો, સામયિકો, અનેક છાપાંઓ, જુદી જુદી ભાષાઓનાં પુસ્તકો, માઇક્રોફિલ, વગેરેથી સજાવેલી છે. સમાજવિદ્યાભવન, ભાષાભવનો, વિજ્ઞાનશાખામાં શિખવાતા અનેક વિષયોના અલગ અલગ ભવનો અહીં આવેલાં છે. ઉપરાંત દેશ-વિદેશનાં છોકરી-છોકરાઓને રહેવા માટે હોસ્ટેલો પણ છે. આમ ટૂંકમાં આ અદ્યતન વિદ્યાર્થીજગત છે. વળી ‘સ્કૂલ ઓફ ઇન્ટરનેશનલ સ્ટડીઝ'ની આસપાસ ‘ઇન્ડિયા કાઉન્સિલ ઓફ વર્લ્ડ અફેર્સ પુસ્તકાલય સેન્ટ્રલ સેક્રેટેરિયટ લાયબ્રેરી, નેશનલ આર્કોઇઝ ઓફ ઇંડિયા' વગેરે પુસ્તકાલયો, દફતર ભંડારો
પથિક • વૈમાસિક –- ઓક્ટો.-નવે.-ડિસે., ૨૭૩ • ૧૨
For Private and Personal Use Only
