________________
Shri Mahavir Jain Aradhana Kendra
www.kobatirth.org
Acharya Shri Kailassagarsuri Gyanmandir
દસ્તાવેજોની શોધ અને એકત્રીકરણ (૩) મૌલિક સાધનો | સામગ્રીનો વૈજ્ઞાનિક અભ્યાસ અને (૪) કાળજીપૂર્વક તટસ્થ રીતે પુરાવાઓનો અભ્યાસ તથા મૂલ્યાંકન. આ શાખા નાગરિક કર્તવ્યની વેદી પર શૈક્ષણિક પ્રામાણિકતાનું બલિદાન આપવામાં માનતી નથી. નાગરિક કર્તવ્યની અગત્ય તો ફક્ત તથ્યો અને અર્થઘટનોની સંયમી અને સંતુલિત ભાષામાં રજૂઆત કરવામાં અને ઉશ્કેરણીઓને ટાળવામાં રહેલ છે. જદુનાથ (યદુનાથ) સરકાર યથાર્થ કહે છે, “હું એની દરકાર કરીશ નહિ કે સત્ય સુખદ કે દુઃખદ છે અને એ પ્રવર્તમાન દૃષ્ટિબિંદુઓ સાથે સુસંગત છે કે નહિ .... મારા દેશની અસ્મિતા પર પ્રહાર કરે છે કે નહિ, ... પણ હું સત્યને શોધીશ, સત્યને સમજીશ અને સત્યનો જ રવીકાર કરીશ. આજ ઇતિહાસકારનો દઢ નિર્ધાર હોવો જોઈએ.” એક સાચા ઇતિહાસકારે રાષ્ટ્રીય ચારિત્રની કોઈ પણ ઊણપોને છુપાવવાનો સહેજ પણ પ્રયત્ન કર્યા વગર માત્ર સત્ય અને વાસ્તવિકતાની રજૂઆત કરવી જોઈએ.
જદુનાથ કોઈ પણ યુવાનમાં રહેલ પ્રતિભાને સ્વીકારવા અને આવકારવા માટે ખચકાતા ન હતા. ૨૨ જૂન ૧૯૩૬ના રોજ સરદેસાઈ પરના પત્રમાં મહારાજ કુમાર રઘુવીરસિંહના ડિ.લિટ.ના મહાનિબંધ– Malwa in Transitionની ગુણવત્તાની પ્રશંસા કરતાં જણાવ્યું હતું કે આ યુવાને S.P.D. ગ્રંથમાંની એક તારીખ અકાટ્ય દલીલો સાથે સુધારી પોતાની સરકારની) એ તારીખ અંગેની મૂંઝવણ દૂર કરી હતી, અને તે ભવિષ્યમાં એક સિદ્ધહસ્ત ઇતિહાસકાર બનશે એવી આશા તેમનામાં જન્માવી હતી. નવા ઉપલબ્ધ થયેલ વિશ્વસનીય તથા પ્રમાણભૂત સત્યતિથ્યોના સંદર્ભમાં પોતે અગાઉ વ્યક્ત કરેલ વિચાર કે મંતવ્યોમાં જરૂરી પરિવર્તન કરવું જ જોઈએ એવું દૃઢપણે માનનાર જદુનાથ (ડૉ. જે.એન.સરકાર) નિઃસંદેહ આધુનિક ભારતના આંતરરાષ્ટ્રીય ખ્યાતિ પ્રાપ્ત કરનાર એક પ્રતિષ્ઠિત અને અગ્રગણ્ય ઇતિહાસવિદ હતા. ડૉ. કે. આર. કાનુન્ગોના શબ્દોમાં, He lives today, like Ranke in the nincteenth century, as the greatest historian of India comparison."
જદુનાથ(દૂનાથ) સરકારના સમકાલીન અને ઇતિહાસ સંશોધન ક્ષેત્રના સહપ્રવાસી સરદેસાઈના શબ્દોમાં, ‘‘સંક્ષેપમાં, ઇતિહાસકાર તરીકે જદુનાથ કોઈ અનપેક્ષિત ઘટના નથી (ક) તકોનું કોઈ ભાગ્યશાળી સંતાન નથી પણ એક મહાન મિશન પ્રત્યે તૈયારી, આયોજન, સખત ઉદ્યમ સાથે વિરક્ત નિષ્ઠાથી સમર્પિત એક પૂર્ણ જિંદગી છે.”
(“In short, Jadunath as a historian is not an accident, not a fortunate child of oportunities, but the consummation of a life of preparation, planning, hard industry and ascetic devotion to a great mission)
સંદર્ભસૂચિ ૧. Dharaiya, R.K, ઇતિહાસનું તત્ત્વજ્ઞાન અને ઇતિહાસ લેખન અભિગમ, અમદાવાદ, ૧૯૯૪ R. Gupta, H.R., Life and Letters of Sir Jadunath Sarkar, Hoshiarpur, 1958 3. Mukhopadhyay, S.K., Evolution of Historiography in Modern India, Calcutta, 1981 8. Qanungo, K.R., Historical Essays, Agra, 1968 4. Sen, S.P. (ed.), Historians and Historiography in Modern India, Culcutta, 1973 €. Tikckar, S.R., On Historiography, Bombay, 1964
***
પથિક • સૈમાસિક – ઓક્ટો.-નવે.-ડિસે., ૨૦૦૩ ૦ ૩૯
For Private and Personal Use Only
