________________ પધારો સાહેબજી પધારો સાહેબજી દ્રાક્ષ :- બીજવાળી હોય તો બીજ કાઢ્યા બાદ બે ઘડી પછી ખપે. જે બીજ વગરની આવે છે તેમાં રેસા- તાંતણાસ્વરૂપ બીજ હોય છે. તેવી દ્રાક્ષના બે ફાડા કરેલ હોય તો બે ઘડી પછી ખપે અથવા ગેસ આદિ ઉપર એકદમ ઊકળતા પાણીમાં (માત્ર ઊકાળેલા પાણીમાં ધોવાથી ન ખપે) બાફેલા હોય તો તે દ્રાક્ષ ખપે. કેટલાક ગ્રુપ-સમુદાયોમાં ટીકાથી છૂટીપાડેલી 4 દિવસ (??? વિનાની ત્રણ રેસાવાળી) દ્રાક્ષ લેવાનો રીવાજ ચાલે છે. તે ભેદ અનુભવથી જાણી લેવો. આજે બનાવેલી બીજા દિવસે અભક્ષ્ય બનનારી વસ્તુ : (1) દૂધપાક (2) બાસુંદી (૩)ખીર (4) શ્રીખંડ (5) દૂધમલાઈ (6) પૂરણપુરી (વેડમી) (7) દૂધીનો હલવો (8) ગુલાબજાંબુ (9) ધારીપૂરી (10) મીઠો માવો (11) ચીકુનો હલવો (બજારનો અભક્ષ્ય પ્રાયઃ છે, કેમકે વાસી લોટ રાખે છે.) (12) કેરીનો રસ (13) લોચાપૂરી (14) પરોઠા (15) નરમ ભાખરી (16) વધેરેલા શ્રીફળનું ટોપરૂં (17) દાળિયાપાણીનો અંશ-કોથમીર-મરચાની ચટણી (લિંબુરસ વિનાની) (18) પાણીના થેપલાં (દહીંનાં બનાવેલાં થેપલાં બીજા દિવસે ખપે, ત્રીજા દિવસે ન ખપે.) (19) પાણીનો અંશ જેમાં રહી જતો હોય તેવી તમામ વસ્તુઓ (20) પાણી છાંટીને વરખ છાપેલી તમામ મીઠાઈઓ. (પાણી છાંટ્યા વગર થી વગેરેથી વરખ છાપ્યા હોય તો ચાલે.) (21) ઘીમાં શેકીને બરાબર લાલ બનાવેલ ન હોય તેવો માવો. (22) મુઠિયા બરાબર તળીને ભાંગીને શક્યા વગર બનાવ્યા હોય તેવા ચૂરમાના લાડવા. (23) શેકેલ પાપડ-સાળવડાં (ખીચીયા), (24) સમોસા-ઢોકળાં વગેરે પાણીવાળી ચટણી. (25) બંગાળી મીઠાઈ. આ બધામાં બીજા દિવસે બેઈન્દ્રિય જીવોની ઉત્પત્તિ થઈ જાય છે. (26) લાડવા બનાવી તે તુરત જ ડબ્બામાં ભરવાથી ગરમ હોવાથી વરાળ નીકળવાને કારણે પાણી થાય, એ પાણીના ભેજને કારણે બીજા દિવસે લાડવા ઉપર ફૂગ વળી જવાનો પૂરો સંભવ છે. પાણી પોતે એક એવી તાકાત ધરાવે છે કે એ જે પદાર્થની સાથે ભળે તે પદાર્થને ટૂંક સમયમાં જ સડાવી નાખે છે. પદાર્થો સડવા માંડે એટલે તેમાં ફૂગ વગેરે જીવોત્પત્તિ થવા માંડે છે. આવી અનેક પ્રકારની વસ્તુ એક રાત પછી બીજા દિવસે વાસી બને છે. જે વસ્તુ વાસી બને તે અભક્ષ્ય કહેવાય. તે વપરાય પણ નહીં અને વહોરાવાય પણ નહીં.. હે સાધુ ! સંયમ જીવન દુષ્કર છે. કેમ કે અહીં માંગીએ તો જ મળે છે. (ઉત્ત.) ઉકાળેલું પાણી તેનો કાળ અને જયણાઃ પાણી ગળીને, ગેસ-સ્ટવ આદિ ઉપર બરાબર ત્રણ ઉકાળા (ઊભરા-ચા જેવા ઉકાળા) આવ્યા હોય તો જ તે ઉકાળેલું પાણી ગણાય છે. નહિ તો કાચું કહેવાય છે. - ઘણીવાર શ્રાવકો પૂછે છે કે, “સાહેબજી ! પાણી વાપરવા જોઈએ છે ? કે પીવા માટે ? વાપરવા (કાપ કાઢવા આદિ કામમાં) જોઈએ તો ત્રણ ઉકાળાથી બરાબર ન ઉકાળેલું પાણી વહોરાવે અને પીવા માટે જોઈએ તો બરાબર ત્રણ ઉકાળાવાળું પાણી વહોરાવે છે. ખરેખર તો ત્રણ ઉકાળા સિવાયનું પાણી કાચું કે મિશ્ર કહેવાય, તે વહોરાવાય જ નહિ. ત્રણે ઋતુમાં (શિયાળો-ઉનાળો-ચોમાસું) સૂર્યોદયથી સૂર્યાસ્તનો દિવસ 4 પ્રહરનો હોય છે. રાતના પ્રહર કાઢવા હોય તો સૂર્યાસ્તથી બીજા દિવસના સૂર્યોદય સુધીના સમયના ચાર ભાગ કરવાથી એક પ્રહરનું માપ મળે. પોરિસીના પચ્ચખાણે - 1 પ્રહર પૂર્ણ થાય. પુરિમષ્ટ્રના પચ્ચકખાણે - 2 પ્રહર પૂર્ણ થાય. અવઠ્ઠના પચ્ચક્ખાણે - 3 પ્રહર પૂર્ણ થાય. સૂર્યાસ્ત સમયે - 4 પ્રહર પૂર્ણ થાય. તેમાં પણ શિયાળામાં પાણીનો કાળ 4 પ્રહરનો હોવાથી સૂર્યોદય પછી જ પાણી ઊતારેલું હોય તો જ તે, સૂર્યાસ્ત સુધી ખપે. ઉનાળામાં પાણીનો કાળ 5 પ્રહરનો હોવાથી સૂર્યોદય પછી ઊતારેલું પાણી રાતના એક પ્રહર સુધી સામાન્ય સંયોગમાં સચિત્ત ન થાય. ચોમાસામાં પાણીનો કાળ 3 પ્રહર હોવાથી પહેલા કાળનું પાણી સૂર્યોદય પછી ઊતારેલું હોય તો અવઢના પચ્ચખાણ સુધી ખપે અને બીજા કાળનું પાણી પોરિસીના પચ્ચખાણ પછી ઊતારેલું હોય તો જ સૂર્યાસ્ત સુધી ખપે. | ઉકાળેલું પાણી, જો કામળીકાળ વખતે ખુલ્લામાં લઈ ગયા હોય તો અથવા એકાદ કાચા પાણીનું ટીપું પડી જાય તો તે ઉકાળેલું પાણી કાચું બની જાય છે. પછી તે પાણી વહોરાવાય નહિ કે વપરાય નહિ. ઉકાળેલું પાણી વહોરાવતી કે ગળતી વખતે બોલવાના કારણે મોઢામાંથી નીકળેલું થુંક પાણીમાં પડી જાય તો તે પાણીમાં 48 મિનિટ બાદ સંમૂચ્છિમ પંચેન્દ્રિય મનુષ્ય ઉત્પન્ન થાય છે, જે કાચા પાણી કરતાં પણ વધુ દોષવાળું બને છે, કારણ કે કાચા પાણીમાં મોટેભાગે અખાયના એકેન્દ્રિય જીવો હોય છે. ગોચરી જવા માટે સાધુ કદી શરમાય નહિ. (ઉત્ત.)
