________________ પધારો સાહેબજી વીણવાના સ્વભાવવાળા, પાંદડાં ખાનારા, ભિક્ષાથી નિર્વાહ કરનારા, ભગવાં વસ્ત્રો પહેરનારા, વસ્ત્રો વિનાના, ચટલી-મુંડન અને જટાને ધરનારા, એક દંડ કે ત્રિદંડને રાખનારા, ઘરમાં અને જંગલમાં રહેનારા, ઉનાળામાં પંચાગ્નિ તપને કરનારા, શિયાળામાં પાણી પાડનારી ઝારીને ધારણ કરનારા, શરીર ઉપર ભસ્મ લગાડનારા, ખટ્વાંગ(=ખોપરીના મૂઠાવાળું શિવનું એક શસ) ખોપરી અને હાડકાની માળાના અલંકારોને ધરનારા, પોતાની બુદ્ધિથી ધર્મ કરનારા હોવા છતાં મિથ્યાત્વથી દૂષિત બનેલાં, જિનધર્મના ષી, મૂઢમતિવાળા કુતીર્થિકોને કુપાત્ર કહ્યાં છે. પ૬૭-૫૭૧ અપાત્રની ઓળખ જીવોના પ્રાણોનો નાશ કરનારા, મૃષાવાદમાં તત્પર, બીજાના ધનને લૂંટવામાં પ્રયત્ન કરનારા, કામક્રીડામાં ગધેડાની જેમ અત્યંત આસક્ત, પરિગ્રહ તથા આરંભમાં રક્ત, ક્યારે ય સંતોષ નહિ પામનારા, માંસાહારી, મદિરાપાની, ક્રોધવાળા, કજિયામાં પ્રેમવાળા, કુશાસ્ત્રો ભણાવવાથી સદા કાળ પોતાને પંડિત માનનારા, તત્ત્વથી નાસ્તિક એવા મનુષ્યોને અપાત્ર તરીકે ઓળખાવ્યાં છે. પ૭૨-૫૭૪ પાત્રદાનમાં પ્રવૃત્તિ કરવી: મોક્ષની અભિલાષાવાળા, બુદ્ધિશાળી અને વિવેકી ગૃહસ્થો ઉપર કહ્યા તે અપાત્ર અને કુપાત્રનો ત્યાગ કરીને પાત્રદાનમાં પ્રવૃત્તિ કરે છે. પ૭૫. પાત્રદાનની સફળતાઃ જેમ પાત્રને આપેલું દાન સફળ થાય છે તે રીતે કુપાત્ર અને અપાત્રને આપેલું દાન પણ સફળ જ સમજવું જોઇએ અહીં પ્રશ્ન થાય કે પાત્રને આપેલું સફળ થાય, કુપાત્ર-અપાત્રને આપેલું દાન સફળ શી રીતે થાય ? પાત્રમાં આપેલું (દાન) ધર્મ માટે થાય છે તથા કુપાત્ર અને અપાત્રમાં આપેલું (દાન) અધર્મ માટે થાય છે. 576 કુપાત્રદાન ભવવર્ધક છે : જેમ સાપને દૂધનું પાન વિષની વૃદ્ધિ માટે થાય છે. તેમ કુપાત્ર અને અપાત્રમાં આપેલું દાન ભવની પરંપરાને વધારનારું બને છે. પ૭૭ પધારો સાહેબજી જેવી રીતે કડવા તુંબડામાં નાંખેલું મીઠું પાણી દૂષિત બને છે તે જ પ્રમાણે કુપાત્ર તથા અપાત્રમાં આપેલું શુદ્ધ દાન પણ દુષ્ટ થાય છે. પ૭૮ કુપાત્ર અને અપાત્રને દાનમાં આપેલી આખી પૃથ્વી પણ ફળતી નથી; પરંતુ પાત્રને શ્રદ્ધાપૂર્વક આપેલો એક કોળિયો પણ વિશિષ્ટ ફળને આપે છે. પ૭૯ આ (પાત્રાપાત્રની વિચારણા) મોક્ષફળને આપનારા દાનમાં જ કરવાની છે, પણ અનુકંપાદાનનો નિષેધ જ્ઞાની પુરુષોએ ક્યાંય નથી કર્યો. 180 પાત્રદાનની ચતુર્ભગી: પાત્રદાનમાં શુદ્ધિ તથા અશુદ્ધિના ચાર ભાંગા કહ્યા છે, તેમાં પહેલો ભાંગો શુદ્ધ છે બીજો ભાંગો વિકલ્પવાળો છે અને છેલ્લા બે ભાંગા નિષ્ફળ છે. 581 પાત્રદાનનું અમૂલ્ય ફળ : ‘દાન વડે ભોગોની પ્રાપ્તિ થાય છે, આવું કથન વિચાર કર્યા વિના જ કરાય છે. એવા પાત્રદાનના ફળરૂપે તુચ્છ ભોગોની શું કિંમત ? 582 પાત્રદાનનું મુખ્ય ફળ મોક્ષ છે: જેમ ખેતીનું મુખ્ય ફળ ધાન્ય છે અને આનુષંગિક ફળ ઘાસ છે તેમ પાત્રદાનનું મુખ્ય ફળ મોક્ષ છે અને જો કે આનુષંગિક =ગૌણ= વચમાં પ્રાપ્ત થતું અર્થાત મોક્ષરૂપ મુખ્ય ફળ પ્રાપ્ત ન થાય ત્યાં સુધી વચમાં સહેજે આવી મળતું ફળ તુચ્છ ભોગોની પ્રાપ્તિ છે. 583 - ચંદન નામના વેપારીએ સાધુની ભક્તિ માટે પોતાની દુકાનમાં જ રહેલી અતિકિંમતી રત્નકંબલ અને બાવના ચંદન વગર મૂલ્ય આપી અને તેનું ફળ મળ્યું- આજ ભવે મોક્ષ. (દાનકુલક) પાંચસો સાધુઓને નિરંતર વિશિષ્ટ પ્રકારે ભોજન દાન વગેરેની સુપાત્ર ભક્તિથી આ અવસર્પિણીમાં પ્રથમ ચક્રવર્તી ભરત મહારાજ * બન્યા. (દાનકુલક) 02 - આશંસા પૂર્વકનું દાન મોટું ફળ આપતું નથી. (સુભા.) શ્રાવકની પ્રશંસા કરીને દાન મેળવનારા સાધુ નથી પણ ભાટ છે.
