Book Title: Nyaya Siddhanta Muktavali Part 2
Author(s): Chandrashekharvijay
Publisher: Kamal Prakashan

View full book text
Previous | Next

Page 378
________________ આમ જો નિત્યકર્મ હોય તો પ્રત્યવાયાનુત્પત્તિ હોય અને પ્રત્યવાયાભાવ હોય તો દુઃખપ્રાગભાવ હોય, તેથી નિત્યકર્મ હોય તો દુ:ખપ્રાગભાવ હોય તેમ પણ નક્કી થાય. આમ નિત્યકર્મ એ દુ:ખપ્રાગભાવનું સાધન બન્યું અને દુ:ખપ્રાગભાવ = દુ:ખાભાવ તો છે જ ઈષ્ટ છે, તેથી નિત્યકર્મ ઈષ્ટસાધન બનતાં તેમાં ઈસાધનતા-જ્ઞાન થશે. અને તેથી તેમાં જ આ પ્રવૃત્તિ થાય તો કોઈ જ આપત્તિ નથી. આ અપ્રાપ્તી પ્રાપ્તિ: યોગ:, સિદ્ધચ રક્ષ ક્ષેમ: જે પ્રત્યવાયાભાવની પ્રવૃત્તિ પ્રત્યે કારણતા અપ્રાપ્ત છે. અહીં દુઃખપ્રાગભાવની સાથે જ પ્રત્યવાયાભાવની વ્યાપ્તિ લેવા દ્વારા પ્રત્યવાયાભાવની કારણતા પ્રાપ્ત કરવામાં આવી છે છે તે યોગ થયો અને સિદ્ધ એવા દુઃખમાગભાવનું તે દ્વારા જે રક્ષણ થયું તે ક્ષેમ થયો. છે જ આમ દુઃખપ્રાગભાવના યોગ અને ક્ષેમની સાધારણ-કારણતા નિત્યકર્મમાં રહેલી છે. છે તે જ રીતે દુઃખપ્રાગભાવના યોગ અને ક્ષેમની સાધારણ-કારણતા પ્રાયશ્ચિત્તમાં છે જ પણ રહેલી છે. પ્રાયશ્ચિત્ત કરો તો પ્રત્યવાયાભાવ થાય અને પ્રત્યવાયાભાવ હોય તો જ દુઃખાભાવ હોય, તેથી પ્રાયશ્ચિત્તમાં પણ દુઃખાભાવની કારણતા છે. मुक्तावली : ननु न कलशं भक्षयेदित्यत्र विध्यर्थे कथं नअर्थान्वयः ? इष्टसाधनत्वाभावस्य कृतिसाध्यत्वाभावस्य च बोधयितुमशक्यत्वादिति चेत् ? न, तत्र बाधादिष्टसाधनत्वं कृतिसाध्यत्वं च न विध्यर्थः, किन्तु बलवद* निष्टाननुबन्धित्वमात्रं तदभावश्च ना बोध्यते । अथवा बलवदनिष्टाननु बन्धित्वविशिष्टेष्टसाधनत्वे सति कृतिसाध्यत्वं विध्यर्थः । तदभावश्च नञा बोध्यमानो विशिष्टाभावो विशेष्यवति विशेषणाभावे विश्राम्यति । મુક્તાવલી શંકાકાર ન નન્ને પક્ષ અહીં વિધ્યર્થમાં નમૂનો અન્વય કેવી આ રીતે કરશો ? (કલજ = માંસ અથવા ઝેર પાયેલા બાણથી હણાયેલા હરણનું માંસ અથવા કાલિંગડું નામનું ફળ કે રાતું લસણ.) - અહીં વિધ્યર્થનો અર્થ તો ઈષ્ટસાધનતા-જ્ઞાન, કૃતિસાધ્યતા-જ્ઞાન અને એ બલવદનિખાનનુબન્ધિત્વ છે. હવે તે વિધ્યર્થ સાથે જો નમૂનો અન્વય કરવામાં આવે તો છેતેમાં ઈષ્ટસાધનતાભાવ, કૃતિસાધ્યતાભાવ અને બલવદનિદાનનુબંધિત્વાભાવ છે જ માનવાની આપત્તિ આવશે, કેમકે તેના દ્વારા ભૂખના દુઃખનો અભાવ થાય છે, તેથી જ બેંક છે જ ન્યાયસિદ્ધાન્તમુક્તાવલી ભાગ-૨ ૦ (૩૯) જ છે કે છે

Loading...

Page Navigation
1 ... 376 377 378 379 380 381 382 383 384 385 386 387 388 389 390 391 392 393 394 395 396 397 398 399 400 401 402 403 404 405 406 407 408 409 410