________________
પ્રકરણ-૪
૨૫ • ૫ ‘નકાર પાંચ જ્ઞાનને સૂચવે છે.
૫ ‘પકાર પાંચ પરમેષ્ઠિને સૂચવે છે. ૩ ‘લકાર ત્રણ લોકને સૂચવે છે. ૩ ‘હકાર આદિ, મધ્ય, અંત્ય મંગલને સૂચવે છે. ૩ ‘રકાર જ્ઞાન દર્શન ચારિત્રરૂપી ત્રણ રત્નોને સૂચવે છે. ૩ ‘ય’કાર મન, વચનને કાયાના ત્રણ યોગને સૂચવે છે. ૨ ચકાર દેશ અને સર્વ વિરતી ચારિત્રને સૂચવે છે. ૨ ‘ક’કાર બે પ્રકારના ઘાતિ-અઘાતિ કર્મોને સૂચવે છે. ૨ ‘ગ’કાર ગુરુ અને પરમગુરુ એમ બે પ્રકારના ગુરુને સૂચવે છે. ૨ ‘એ'કાર સાતમો સ્વર હોવાથી સાત રાજ ઉર્ધ્વ અને ૭ અધોને સૂચવે છે. ૧ ‘ઢ'કાર જે પાપના ઢગલાનો નાશ કરનાર છે. ૧ ‘ત' કાર જે સંસાર સાગરમાં તરવૈયાની ગરજ સારે છે. ૧ ‘ઈ’કાર જે માનવનો ઇષ્ટદેવ નવકાર એક છે તે જણાવે
રૈલોકયદીપક મહામંત્રાધિરાજ નવકારમંત્રનો સંક્ષિપ્ત સાર જ્ઞાનગ્રાહ્ય નથી પણ ભાવગ્રાહ્ય છે. છબસ્થો માટે જ્ઞાનનો જ્યાં અંત છે ત્યાં ભાવનો પ્રારંભ છે.
જ્ઞાન દ્વૈત સ્વરૂપ છે. કારણ કે તે પૃથક્કરણ કરે છે. જ્યારે ભાવ અદ્વૈત સ્વરૂપ છે. કારણકે તે એકીકરણ કરે છે. આથી પરમાત્મા સાથેનું અદ્વૈત, નમસ્કારભાવ દ્વારા જ સાધી શકાય છે. ભાવની ઉત્પત્તિ જ્ઞાનથી છે પણ જ્ઞાન પોતે ભાવ સ્વરૂપ નથી. ભાવમાં જ્ઞાન તો છે જ પણ તેથી કાંઈક અધિક હોવાથી ભાવ પૂજય છે. ભાવશૂન્ય જ્ઞાનની કિંમત કોડીની નથી. અલ્પજ્ઞાનથી યુક્ત પણ શુદ્ધ ભાવની કિંમત અગણિત છે. સમતા ભાવ સર્વ માટે સમાન ભાવ ધરાવે છે. તેથી તે અનાહત છે. જ્ઞાનથી અજ્ઞાન ટળે છે. તે વાત સાચી છે. તો પણ અધૂરું જ્ઞાન જયાં સુધી છે ત્યાં સુધી તેનો પણ અહંકાર થવાનો સંભવ છે તેથી જ્ઞાન જ્યાં સુધી પૂર્ણ ન થાય ત્યાં સુધી નમ્રતા પરમ આવશ્યક છે. ભાવ જયાં સુધી વિશ્વવ્યાપી ન બને ત્યાં સુધી તે આહત છે. તે જ્યારે સર્વ વ્યાપી બને ત્યારે અનાહત થાય છે.
તાત્ત્વિક ભવનિર્વેદ અને મોક્ષ અભિલાષ આ મંત્ર નમામિ અને મfમ શીખવે છે. વ્યવહારધર્મનું બીજ કૃતજ્ઞતા અને ક્ષમાપના છે. કૃતજ્ઞતાથી ઉત્પન્ન થતાં ક્ષમાપનાના મૂળ ઘણાં ઉંડા હોય છે. જેટલો ઉપકાર હું લઉં છું. તેટલો ઉપકાર હું બીજાને કરી શકતો નથી. તેના ખેદમાંથી ઉત્પન્ન થતી ક્ષમાપના જીવની અત્યંત શુદ્ધિ કરી આપે છે. હું જેટલાનો ઉપકાર લઉં છું તેનાથી અધિક ઉપકાર બીજા પર કરી શકે તે આ સંસારમાં શક્ય નથી. તેથી અનંતકાળ પર્યત જ્યાં પરોપકાર થઈ શકે તેવું જે સિદ્ધપદ છે તેને મેળવવાની તીવ્ર ઝંખના ઉત્પન્ન થાય છે તે જ તાત્વિક ભવનિર્વેદ અને તાત્ત્વિક મોક્ષ અભિલાષા છે.
પ્રશ્ન-૩ નો જવાબ પાપ નાશક અને મંગલ ઉત્પાદક મંત્ર શ્રી અરિહંતોને કરેલો નમસ્કાર સર્વ પાપનો નાશક છે. અને
છે.
૬૮ અક્ષરો આ મંત્રના ૬૮ તીર્થના સારરૂપ મહામંત્ર હોવાનું સૂચવનારા છે.
નમો મંત્રનું અનાહત સ્વરૂપ નમ્રતા એ સર્વ ગુણોની ટોચ છે. પોતાની જાતને અણુથી પણ અણુ જેટલી માનનાર જ મહાનથી મહાન તત્ત્વની સાથે સંબંધમાં આવી શકે છે. પૂર્ણતા એ શૂન્યતાનું જ સર્જન છે. નમો મંત્રમાં શૂન્યતા છુપાયેલી છે. તેથી જ તે પૂર્ણતાનું કારણ બને છે. પરમાત્મા
