________________
પ્રકરણ-૪
૩ શોક
૩ કરુણ ૪ રૌદ્ર
૪ ક્રોધ ૫ વીર
૫ ઉત્સાહ ૬ ભયાનક
૬ ભય ૭ બિભત્સ
૭ જુગુપ્તા ૮ અદ્ભુ ત
૮ વિસ્મય ૯ શાંત
૯ શમ નવકાર અને ગુરુઓ વચ્ચેનો સંબંધ પણ ઘણો માર્ગદર્શક છે તેની થોડી છણાવટ પાંચમાં પ્રકરણમાં કરીએ.
પ્રકરણ-૫ સાધકને ગુરુ હોવા જ જોઈએ. નવકારમંત્ર તે માટે સાધકમાં શુદ્ધ ગુરુ માટેની તાલાવેલી જગાડે છે.
પાંચ પ્રકારના ગુરુઓ (પ્રશ્ન ૯નો જવાબ) શ્રી અરિહંત– શ્રી અરિહંતો માર્ગ દર્શક હોવાથી પ્રેરક ગુરુ છે. સિદ્ધન શ્રી સિદ્ધો અવિનાશી પદને પામેલા હોવાથી સૂચક ગુરુ છે.
આચાર્ય- શ્રી આચાર્ય અર્થના દર્શક હોવાથી બોધક ગુરુ છે. ઉપાધ્યાયન શ્રી ઉપાધ્યાય સૂત્રના દાતા હોવાથી વાચક ગુરુ છે. સાધુ– શ્રી સાધુ મોક્ષમાર્ગમાં સહાયક હોવાથી સહાયક ગુરુ છે.
શ્રી નમસ્કારમાં પાંચ પ્રકારના ગુરુઓ રહેલ છે. આ પંચમંગલ સૂત્ર રૂપ હોવા છતાં વારંવાર મનન કરવા યોગ્ય હોવાથી તેમજ તેના સમ્યફ આરાધન દ્વારા ચમત્કારિક પરિણામો આવતાં હોવાથી તેની પ્રસિદ્ધિ લોકમાં મંત્ર રૂપે થઈ છે.
નિર્મળ વાસના અને નમસ્કારથી સમત્વની સિદ્ધિ મલિન વાસના બે પ્રકારની છે. બાહ્ય અને અત્યંતર. વિષય વાસના તે બાહ્ય છે. અને માનસવાસના અત્યંતર છે. વિષય વાસના સ્થલ છે. માનસવાસના સુક્ષ્મ છે. વિષયના ભોગકામમાં ઉત્પન્ન થતાં સંસ્કાર તે વિષયવાસના છે અને વિષયો પ્રતિ કામનાના કાળમાં ઉદ્ભવતા સંસ્કાર તે માનસ વાસના છે. બીજી રીતે લોકવાસના કે દેહવાસના તે વિષયવાસના છે. દંભ હર્ષાદિ તે માનસ વાસના છે.
કર્મ મુક્ત જીવની અવસ્થા સર્વની સરખી સુખદાયક છે. કર્મબદ્ધ અવસ્થા સર્વને સરખી કષ્ટદાયક છે. કેમકે કર્મભનિત સુખ પણ પરિણામે દુઃખદાયક છે. આ ભાવના આઠેય પ્રકારના મદ, ચારે
