________________
રૈલોક્યદીપક મહામંત્રાધિરાજ નવકારમંત્રનો સંક્ષિપ્ત સાર
મનોવિજ્ઞાન અને નમસ્કાર મનોવૃત્તિ = ક્રિયા, દેશ્ય અને અદેશ્ય
ચેતન અને અવચેતન મન
પ્રકરણ-૧૧ મૂળવૃત્તિઓ થોડા સમયમાં નષ્ટ થાય છે. વિરોધ–જે સમયમાં જે વૃત્તિકાર્ય કરતી હોય તે જ સમયે તેનાથી વિપરીત બીજી વૃત્તિને ઉત્તેજિત થવા દેવી.
(૩) ત્રીજો ઉપાય-માર્ગોત્તરીયકરણ–આ ઉપાય ઉપરના બંને ઉપાયો કરતાં શ્રેષ્ઠ છે. નમસ્કારથી મંગલ વાક્યોનું જીવ ચિંતન કરતો રહે તો ચિંતનવૃત્તિનું સુંદર માર્ગોત્તરીકરણ થાય છે. મનમાં કોઈને કોઈ વિચાર અવશ્ય આવવાના જ. તેથી ચારિત્ર ભ્રષ્ટ કરનાર વિચારોના સ્થાને ચારિત્ર વર્ધક વિચારોને સ્થાન આપવામાં આવે તો મનની ક્રિયાપણ ચાલતી રહેશે અને તેના ઉપર શુભ પ્રભાવ પણ પડતો રહેશે.
(૪) ચોથો ઉપાય-શોધન. જે વૃત્તિ નિન્દનીય કર્મરૂપે પ્રકાશિત થાય છે તે શોધિત રૂપમાં (શુદ્ધિના રૂપમાં પ્રકાશિત થાય તે પ્રશંસાપાત્ર બની જાય છે.
ઉપર જણાવેલા ચાર ઉપાયોનું પરિણામ એ છે કે નમસ્કાર મહામંત્ર વડે કોઈપણ વ્યક્તિ પોતાના ચેતન, અવચેતન અને અચેતન મનને પ્રભાવિત કરી અચેતન અવચેતન પર સુંદર સ્થાયીભાવનો સંસ્કાર નાંખે છે. જેથી મૂળવૃત્તિઓનો પરિષ્કાર થાય છે. અને અચેતન મનમાં વાસનાઓને એકત્ર થવાનો અવસર રહેતો નથી. આરાધકનું આંતરિક તંદુ શાંત થઈ જાય છે. નૈતિક ભાવનાઓનો ઉદય થાય છે. જેથી અનૈતિક વાસનાઓનું દમન થઈ નૈતિક સંસ્કારો ઉત્પન્ન થાય છે. અને જ્ઞાનનો વિસ્તાર વધે છે.
મનોવૃત્તિના ત્રણ અભિન્ન અંશો (૧) જ્ઞાનાત્મક-સંવેદન, પ્રત્યક્ષીકરણ
સ્મરણ કલ્પના અને વિચાર (૨) સંવેદનાત્મક-સંદેશ, ઉમંગ,
સ્થાયીભાવ અને ભાવનાગ્રંથી (૩) ક્રિયાત્મક સહજક્રિયા, મૂળવૃત્તિ ટેવ, ઇચ્છિત ક્રિયા અને ચારિત્ર
મૂળવૃત્તિઓ ૧. ભોજન શોધવું નમસ્કાર ૧. દમન Repression ૨. દોડવું મહામંત્રથી ૨. વિલયન Inhilition ૩. લડવું વૃત્તિ ૩. માર્ગાન્તરીકરણ Redirection. ૪. ઉત્સુકતા
૪. શોધન Sublimation ૫. રચના ૬. સંગ્રહ ૭. વિકર્ષણ ૮. શરણાગતિ ૯, કામપ્રવૃત્તિ ૧૦. શિશુરક્ષા ૧૧, બીજા પર પ્રેમ ૧૨. આત્મ પ્રકાશન ૧૩. વિનીતતા ૧૪. હાસ્ય
