________________
૪૦.
પ્રકરણ-૭ હિતનો અધ્યવસાય અને તે મુજબનું જીવન બને છે. હિતનો પરિણામ સૌ પ્રથમ ભવની ભીતિમાંથી જન્મે છે. ભાવ નમસ્કાર અંતે સર્વ પાપવૃત્તિઓનો નાશ કરી પરમ મંગલ પદની પ્રાપ્તિ કરાવે છે.
મંત્રસિદ્ધિ માટે અનિવાર્ય પશુત્વનો નાશ કરવો અને મનુષ્યત્વનો વિકાસ કરવો એ મંત્રસિદ્ધિ માટે અનિવાર્ય છે. બીજાના ભોગે જીવવા ઇચ્છે તે પશુત્વ છે. પોતાની જેમ બીજાને જીવવા દેવાની ઇચ્છાને મનુષ્યત્વ કહે છે. કામ, ક્રોધ, લોભ, મોહ, મદ, માન એ જ તાત્ત્વિક પશુત્વ છે. તેમનો નાશ જગતની અને આત્માની શાંતિ માટે અનિવાર્ય છે. લોભને જીતનાર શાંત આત્મા જ સાચો તપસ્વી છે. કામને જીતનાર આત્મા જ સાચો સંયમી છે. અને ક્રોધને જીતનાર શાંત આત્મા જ સાચો અહિંસક છે. મંત્ર સિદ્ધિ માટે આ ત્રણ ગુણો મેળવવા જોઈએ.
નમસ્કાર વડે વિશ્વ પ્રભુત્વ વિશ્વ ઉપર પાંચ સમવાયનું પ્રભુત્વ છે. ચિત્તને સમત્વભાવની તાલીમ પાંચ કારણવાદના તત્ત્વજ્ઞાનથી મળે છે. પાંચ કારણોનો સમવાય (સમુદાય) થવાથી કાર્ય બને છે. તેમના નામ અનુક્રમે કાળ, સ્વભાવ, નિયતિ, કર્મ અને પુરુષાર્થ છે. પાંચ કારણોની ઓછા વત્તા અંશની હાજરીથી કાર્ય બને છે એમ માનવાથી ચિત્તની સમતા અથવા સમત્વ સારા નરસા પ્રસંગે ટકી રહે છે. સમ્યકત્વ સમત્વ ભાવરૂપ છે માટે તેને સમકિત સામાયિક કહેવાય છે. વિરતિ અધિક સમત્વ સૂચક છે. તેથી તેને દેશ વિરતિ અને સર્વ વિરતિ સામાયિક કહે છે. અપ્રમાદ એથી પણ અધિક સમત્વસૂચક છે. એથી આગળ અકષાયતા, અયોગતાદિ ઉત્તરોત્તર અધિક સમત્વરૂપ હોવાથી અધિક અધિક નિર્જરાના હેતુ બને છે.
સમતા સામાયિકની સિદ્ધિ
રૈલોકયદીપક મહામંત્રાધિરાજ નવકારમંત્રનો સંક્ષિપ્ત સાર જીવોને સહવા તે અહિંસા છે. સુખોને સહવા તે સંયમ છે. દુઃખોને સહવા તે તપ છે. ધર્મ એ ચિત્તની સમાનવૃત્તિમાં છે. અહિંસા, સંયમ, તપ વગેરેની ક્રિયા ચિત્તવૃત્તિને એક જ આલંબનમાં ટકાવી રાખવાનું સાધન છે. ચૈતન્ય સામાન્યથી જીવોમાં એકતાનું જ્ઞાન સમત્વ વિકસાવે છે. સમાન ભાવને આગળ કરવાથી સમતા સામાયિકની સિદ્ધિ થાય છે.
મંત્રસિદ્ધિ યોગ્યતા પશુત્વ
મનુષ્યત્વ ૧ બીજા ના ભોગે જીવવા ૧ પોતાના ભોગે બીજાને જીવાડવા
ઇચ્છે તે પશુત્વ છે. ઇચ્છે તે મનુષ્યત્વ છે અથવા તાત્ત્વિક પશુત્વ
પોતે જેમ જીવવા ઇચ્છે છે. તેમ ૨ કામ, રાગ,
બધા પણ ઇચ્છે છે એમ ૩ લોભ, મોહ
સમજીને આત્મતુલ્ય વ્યવહાર
કરે છે. ૪ મદમાન ઇર્ષા અસૂયાદિ
૨ માતૃવત્ પરફોરેપુ- ભાવનાએ કામ વિકારો ક્રોધ વગેરે.
અને રાગને શમાવે છે, સંયમના પાલનથી કામ જીતાય છે. ને દાંત બનાય છે. લોભને જીતવા નોઝવત્ રદ્રવ્યપુ એ
ભાવના કર્તવ્ય છે. ૩ ક્રોધને જીતવા માત્મવત્ સર્વ
મૂતે પુની ભાવના કર્તવ્ય છે. ક્રોધને જીતનાર શાંત આત્મા જ
સાચો અહિંસક છે. મંત્ર સિદ્ધિની યોગ્યતા પ્રાપ્ત કરવા માટે તે ત્રણેય ગુણો મેળવવા જોઈએ.
