Kevalibhukti Vyavasthapana Dvantrinshika

Author(s): Yashovijay Upadhyay, Pravinchandra K Mota
Publisher: Gitarth Ganga

Page 96

કેવલિભુક્તિવ્યવસ્થાપન દ્વાચિંશિકા/શ્લોક-૧૮ સુખ થાય છે તેના કરતા સંસારી જીવોને થતા ઔદયિક ભાવરૂપ સુખાંતરના પણ, તથાપણાનો પ્રસંગ છે=જ્ઞાનરૂપપણાનો પ્રસંગ છે.
અહીં દિગંબર કહે કે અપ્રમત્ત મુનિને સુખ છે, તેમ ન સ્વીકારીએ તો શું વાંધો છે ? અર્થાતુ અપ્રમત્ત મુનિને સુખ નથી માટે સુખની ઉદીરણા નથી, તેમ સ્વીકારી શકાશે. તેથી ત્રીજો હેતુ કહે છે –
સુર્યમ્ ..... અક્ષતત્વાવિતિ | હું સુખી છું' એ પ્રકારના અનુભવનું અપ્રમત્ત મુનિમાં પણ અક્ષતપણું છે. રૂતિ શબ્દ ટીકાના કથનની સમાપ્તિસૂચક છે. II૧૮
મનોયોનાપ્રમત્તે સુવીરપ્રસાત્ - અહીં પ થી એ કહેવું છે કે કાયયોગથી તો અપ્રમત્ત મુનિમાં સુખની ઉદીરણાનો પ્રસંગ છે, પરંતુ મનોયોગથી પણ અપ્રમત્ત મુનિમાં સુખની ઉદીરણાનો પ્રસંગ છે.
એક તવી સુવર્ય જ્ઞાનરૂપત્વે સુવાન્તરસ્યપ તથા–પ્રસાત્િ - અહીં પ થી એ સમુચ્ચય થાય છે કે અપ્રમત્ત મુનિનું સુખ તો જ્ઞાનરૂપ છે, પરંતુ સંસારી જીવોના સુખાંતરને પણ જ્ઞાનરૂપ સ્વીકારવાનો પ્રસંગ છે.
સુનનુમવસ્થ વાપ્રમજોડણક્ષતત્વાન્ - અહીં ૩પ થી એ કહેવું છે કે સંસારી જીવોને તો “હું સુખી છું' એ પ્રકારનો અનુભવ છે, પરંતુ અપ્રમત્ત મુનિને પણ હું સુખી છું” એ પ્રકારનો અનુભવ અક્ષત છે. ભાવાર્થ - કેવલીને ભુક્તિવ્યાપારથી સાતાનો ઉદય હોવા છતાં સાતાની ઉદીરણા કેમ નથી ? તેનું સ્પષ્ટીકરણ :
શ્લોક-૧૭માં ગ્રંથકારશ્રીએ દિગંબરને કહ્યું કે ભક્તિથી સાતાવેદનીયની ઉદીરણા જો તારા વડે આપાદન કરાય છે, તો દેશના વડે અસતાવેદનીયની ઉદીરણાની આપત્તિ પણ કેવલીને દિગંબરના મતે પ્રાપ્ત થશે. આમ કહીને ગ્રંથકારશ્રીએ દિગંબરને પ્રતિબંદિ ઉત્તર આપ્યો; પરંતુ કેવલીના ભક્તિવ્યાપારથી સાતાની ઉત્પત્તિ થતી હોય તો સાતાની ઉદીરણાનો પ્રસંગ કેવલીને પ્રાપ્ત થાય, અને તેમ સ્વીકારીએ તો કેવલીને સાતાની ઉદીરણા નથી, તે શાસ્ત્રવચનનો વ્યાઘાત થાય. તેથી કેવલીને ભુક્તિવ્યાપારથી સાતાનો ઉદય હોવા છતાં સાતાની