________________
કલ્યાણઃ ડીસેમ્બર ૧૯૫૮: પાઃ નથી એમ નિષેધ કરવા ઈચ્છતા નથી એ વાત તરફ છગનલાલ એમ નથી કહેતા કે. રતિલાલ કોઈને ઉપેક્ષા કરે છે. નિષેધ કરતે નથી રતિલાલ પિતાને બાપ જ નથી.” દીકરે નથી પણ બાપ જ છે. એમને ખવટ કરે
જુઓ. એ જ પ્રમાણે વ્યવહાર નથ પોતાની છે, “બાપ છે,” એમ સ્પષ્ટ ભાર દઈને કહે છે, એ જ
દષ્ટિથી શું કહે છે? જેમ નિશ્ચયન વ્યવહાર નયની પ્રમાણે છગનલાલ રતિલાલને દીકરો જ કહેવા તૈયાર છે,
વાતને મુખ્ય પણે સર્વથા ઈન્કાર કર્યો છે, તે પ્રમાણે હરગીઝ બાપ કહેવા તૈયાર નથી જ. કેમકે તે સ્પષ્ટ જ વ્યવહાર નય પણ મુખ્ય પણે આત્મજ્ઞાનને સર્વથા કહે છે, કે તે મારો દીકરો છે, પણ બાપ નથી જ. ઇન્કાર કરે છે - પરંતુ તે યંતિલાલનો બાપ નથી એમ નિષેધ કરતે હૈયારું નાડુ, બqi ને વટી મથવું ! જ નથી, તેને નિષેધ કરવાનો આશય પણ નથી.
जइ कोइ भणइ एवं, तस्स य किं दूसणं हाइ । १६९ જો તેમ કરે તો તદ્દન જુઠો જ પડી જાય. રતિલાલ છગનલાલનો બાપ નથી. એ વાત બરાબર અર્થ-જે કોઈ એમ કહે કે-કેવળજ્ઞાની ભગવંત છે. પરંતુ “જયંતિલાલને બાપ નથી એમ ઠરાવ. લોકાલોકને જાણે, પરંતુ આત્માને ન જ જાણે” તે વાને છગનલાલને હક્ક જ નથી, અને ઠરાવે છે તે તેને શો દેષ દઈ શકાય ? ૧૬૯. :
જુઠો પડે છે. અર્થાત છગનલાલ જ્યારે રતિલાલને અર્થાત તેની વાત પણ અપેક્ષાએ બરાબર છે. પિતાને દીકરો કહે છે. એને બાપ હેવાને નિષેધ જે શબ્દો નિશ્ચય નયની ગાથામાં છે, તે જ કરે છે, ત્યારે જયંતિલાલના પિતા તરીકે ગર્ભિત શબ્દો વ્યવહાર નયની ગાથામાં ઉલટી રીતે છે. તે રીતે છગનલાલ સ્વીકાર કરે છે. આ દાખલા ઉપરથી એક ગાથા ગ્રાહ્ય ગણવી અને બીજી ગાથા અગ્રાહ્ય છગનલાલ એ નિશ્ચય દષ્ટિ છે. અને જયંતિલાલ એ ગણવી તેનાં શું પ્રમાણ છે ? વ્યવહાર દુષ્ટ છે, એમ સમજીને ચાલીએ. વ્યવહાર
સમયસારમાં વ્યવહારને અભૂતાર્થ કહ્યો છે તે નયનું લક્ષ્ય જ્ઞાનની વિશાળતા ઉપર છે. નિશ્ચય
વાત અહીં લાગુ પડી શક્તી નથી, તે અમે ઉપર નયનું લક્ષ્ય આત્મભાન તરફ છે.
જણાવ્યું જ છે. - તેથી નિશ્ચય નય સર્વજ્ઞાનને નિષેધ કરીને આત્મ
કારણ કે સમયસાર નિશ્ચય નયને ગ્રંથ હેવાથી જ્ઞાન ઉપર પિતાની દૃષ્ટિથી ભાર મૂકે તે બરાબર છે. • તેની દથિી વ્યવહાર નય અભૂતાર્થ હોય તેથી વ્ય
તેમજ વ્યવહાર ય આત્મજ્ઞાનને ગૌણ માને વહાર નય અભૂતાર્થ સર્વત્ર બની જઈ શકતો નથી. છે, તે સર્વ પદાર્થોના જ્ઞાનને મુખ્ય માને છે, તેથી માટે અહીં લાગુ નથી. કેમકે એ જ પ્રમાણે પિતાની દૃષ્ટિથી તે સર્વ જાણુનારને કેવળજ્ઞાની કહે, વ્યવહાર પ્રધાન ગ્રંથમાં નિશ્ચયને અભૂતાર્થ કહ્યો પરંતુ આત્મજ્ઞાનીને કેવળજ્ઞાની ન કહે એ પણ તેની હોય તે બરાબર છે. તેથી નિશ્ચય સર્વથા અભૂતાર્થ દષ્ટિથી બરાબર છે.
બની જઈ શકતા નથી. તેથી નિશ્ચયનય સર્વજ્ઞાનને ગૌણપણે સ્વીકાર
એટલા માટે બંનેયને સ્પષ્ટ શબ્દોમાં જ્ઞાન કરે છે, અને વ્યવહાર નય આત્મજ્ઞાનને ગૌણપણે આપવા માટે ૧૫મી ગાથા સ્પષ્ટ રીતે આપી છે સ્વીકાર કરે જ છે.
પછી કોઈપણ શંકા રહેતી નથી. અને કુંદકુંદ સ્વામીને - પિત–પિતાની મુખ્ય ઈષ્ટિમાં એક બીજાને એક, બીજ નિષેધ કરે છે. જયંતિલાલ જેમ રતિલાલ માટે પરંપરવિવિત મા સંતેષ ન દુલા, પિતાને દીકરો હવાને સદંતર ઈન્કાર કરે છે, અને સારવાં ગૌમી માવ સુકાયા ” આ
લ્મનલાલ તિલાલને પિતાને બાપ હેવાને સદંતર લખવું કેટલું અનુચિત છે ? અને કુંદકુંદસ્વામી ઉપર ઈન્કાર કરે છે, એટલા ઉપરથી જયંતિલાલ એમ નથી કેટલો ભયંકર આક્ષેપ છે? પરંતુ વાસ્તવિક રીતે કહેતા કે- “રતિલાલ કોઈનેય દીકરા નથી, તેમ જ કુંદકુંદ સ્વામી ન તે એકલો નિશ્ચયનય કહે છે.
