________________
: કલ્યાણઃ એકબર : ૧૯૫૮: પરા ઉદ્યાનની શોભા અનુભવીને નગરમાં પાછો આવતે રાજાએ કહ્યું; “ભલે એમ કરે પણ તેને જલદી હતું. તેણે નિશ્ચિંતપણે ફરતા ભદ્રક મહિષને જોયો પાછો લાવજો.' પછી તેને જોવા માત્રથી જેને રોષ ઉત્પન્ન થયો છે, કુશળ અને બુદ્ધિશાળી એવા તે મંત્રીએ રાજાની એવા મગધ્વજે તલવાર મ્યાનમાંથી કાઢીને તેના એક નજર ચાવીને માટે 5
એક નજર ચુકાવીને કુમારને એકાન્ત કોઠામાં લઈ જઈને પગ ઉપર ઘા કર્યો.
વૈરાગ્ય માર્ગને લગતી કથા સંભળાવવી શરૂ કરી. ક્રોધયુક્ત એવો તે ફરીવાર પ્રહાર કરવાને ઇચ્છતો તેણે મૃગધ્વજ કુમારને કહ્યું. હતું, પણ તેના માણસોએ પગે પડીને તેને તેમ “કુમાર ! હિંસાનું પ્રત્યક્ષ ફળ તમે જોયું ? કરતે અટકાવ્યું.
જે મનુષ્ય અનાચારમાં રકત છે, તે “હું અહિંસક દેવ ! આ પાડાને મહારાજાએ અભય આપું છું,’ એમ કહે તે સત્યવાદી કેવી રીતે ગણાય ? છે, માટે એને વધ કરવાનું તમારા માટે યોગ્ય નથી;
માટે જીવનું સ્વરૂપ જાણનાર અને સંયમને જવા દે.”
હાનિ પહોંચે નહિં તેવી રીતે તપ કરતા સંત પુરુપછી આનાકાની પૂર્વક અટકીને તે નગરીમાં છ જ મહાનિર્જરાવાળા અને નિર્વાણને યોગ્ય આવ્યું. અને પિતાના ભવનમાં જઈ રહ્યો. પાડો થાય છે. ત્રણ પગે ચાલીને દુઃખપૂર્વક અનાથ સ્થંભ આગળ અથવા તે એ સાધુ પુરૂષોજ મહર્દિક દેવામાં પહેઓ. જેમને અનુકંપા થઈ છે એવા લોકોએ તેને ઉપપાત પામે છે. જોયો અને તેઓએ હાહાકાર કરી મૂકયે.
કુમાર તમે રાજાને પ્રાણથી પણ પ્રિય હતા. અહે! અકાર્ય થયું છે કે બીચારા નિરપરાધી એ પિતાએ વાત્સલ્યભાવે તમારૂં લાલન-પાલન કરભદ્રકની આ દશા કરવામાં આવી છે.
કરવામાં કશી પણ ખામી રાખી નથી. પણ એક જેમણે કારણ જાણ્યું છે એવા અધિકારીઓએ ક્ષણમાં એ હિંસાના પાપના વિપાકને કારણે જ નિર્દેશ પૂર્વક રાજાને નિવેદન કર્યું કે
તમારે વધ કરવાની આજ્ઞા કરી છે.” સ્વામી ! જેને આપે અભય આપેલું છે એવા
મહાનુભાવ! નિર્દય અને નૃશંસ એવા જે છે એ ભદ્રક મહિષને એક પગ કુમારે કાપી નાંખ્યો માંસ, રૂધિર, હૃદય, દાંત, પુચ્છ, પિત્ત વગેરે મેળવવા છે. ત્રણ પગે ચાલીને તે મહિષ અનાથ સ્થંભ પાસે માટે ખેચર, જળચર અને સ્થળચર પ્રાણીઓ ઉપર આવીને ઊભો રહ્યો છે. આ બાબતમાં આપ સ્વામીની પ્રહાર કરે છે, નિરપરાધીઓ ઉપર ક્રોધ કરે છે અને આજ્ઞા અમારે પ્રમાણ છે.
અન્યના દુઃખમાં આનંદ માને છે, અને જે નિર્દય એટલે કદ્ધ થયેલો રાજા કહેવા લાગ્યો આ કલુષિત ચિત્તવાળાઓ, બાળક, વૃદ્ધ અને શરણાગતને અપરાધમાં કુમાર મારે વધ્યું છે. જે મારા શાસનનો દુ:ખ દે છે તેઓ કાળ કરીને કર્મની ગુતાને કારણે ભંગ કરે તેવા માણસોનું મારે કામ નથી (તાડના) નરકમાં જાય છે. એ નરક કેવાં છે ? તે સાંભળો. મસ્તક ટોચ ઉપરની સૂચિ-શૂળનો નાશ થાય તે “શ્રવણ કરવામાં પ્રતિકૂળ, જળ ભર્યા વાદળાંઓ તાડનો પણ નાશ થાય છે.'
વડે છવાએલી કૃષ્ણપક્ષની અમાવાસ્યા જેવાં અંધકારઅમાત્યે વિનંતિ કરી કે, “સ્વામી ! દેવી વિનંતી મય, ભયજનક, રૂદન અને પ્રલાપોથી ભરપુર, સડેલા કરે છે કે-છેલ્લે પુત્રને હું અલંકાર પહેરાવું, માટે માંસ જેવા દુર્ગધમય, વીંછીના ડંખ સમાન દુઃસહ તેમના ઉપર કૃપા કરે અને માતાની ઇચ્છા પૂરી અને કર્કશ સ્પર્શવાળા તથા જેમાં બહુ મુશ્કેલીથી કરવા દે. બાકી આપે આજ્ઞા કરી છે તે પ્રમાણે ગતિ કરી શકાય એવાં હોય છે. તે કુમારનું જીવન હવે રહ્યું નથી, માટે દેવીને વિધ્ય નરકનામ-આયુ કર્મના ઉદયકાળે, તે સમયે - સત્કાર કરવાની રજા આપે.
અનિષ્ટતર, અવ્યક્ત મનુષ્ય દેહ જેવા કૂબડા, દુ;ખ
