________________
જે ન દર્શન ને કર્મ વા દ
સ્થિતિબંધ સ્વરૂપ (૩) શિક્ષક શ્રી ખુબચંદ કેશવલાલ–સિરોહી.
| ભાગ ન્યૂન એક કડાકડિ સાગરોપમ પ્રમાણની આમ ગુણસ્થાનકથી આગળ વધે છે
કરી હોય. એટલે આત્મામાં દીર્થ સ્થિતિએ આત્મા ક્રમે ક્રમે બાકી રહેલાં દરેક કર્મોને
બંધાયેલ પૂર્વ સંચિત કર્મોની તે સ્થિતિ તેડી લધુમાં લઘુ સ્થિતિએ બંધ કરી, અને સર્વ
નાંખી ઉપર મુજબ ટુંકી કરી નાખે અને નવી કર્મોને બંધવિચ્છેદ કરતાં મેક્ષસ્થાનને પ્રાપ્ત તિ તેજી
સ્થિતિ તેથી વધુ ન બાંધે. કરે છે. ગુણસ્થાનકમાં આગળ વધવાની તાકાત
આ રીતને લઘુસ્થિતિ બંધ સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય જેનામાં પ્રગટ થઈ હય, તેજ મોક્ષ પ્રાપ્ત કરી
જીમાં જે અધ્યવસાયના બળથી થાય, તેનું શકે છે. તેવી તાકાતનું પ્રગટવું સંક્ષીપંચેન્દ્રિય
નામ યથાપ્રવૃત્તિકરણ કહેવાય છે. સિવાય બીજી જાતિમાં થઈ શકતું નથી. એકેક્રિયાદિ જાતિમાં સ્થિતિબંધ અંતઃકડાકડિ યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરનાર આત્મા, ગ્રન્થિદેશ સાગરોપમથી તો કેટલેય ઓછો હોવા છતાં સુધી પહોંચેલે કહેવાય છે. યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરનાર પણ મિથ્યાત્વ ગુણસ્થાનથી આગળ વધવાની આત્મા મંથીભેદ કરે જ એવી એકાંત વાત તેની તાકાત નથી. કારણ કે મિથ્યાત્વ મોહનીય નથી. કેટલાક નું તે યથાપ્રવૃત્તિકરણ કમ તેને આગળ વધવા દેતું નથી.
અસંખ્યાત વર્ષે પર્યત ટકી રહે તેય પણ
રન્થિભેદ કરવા રૂપ અધ્યવસાય તેનામાં નહિ જ્યારે અંતઃકડાકડિ પ્રમાણ પણ લઘુ સ્થિતિ બાંધનાર સંજ્ઞીપંચેન્દ્રિય જી પિકી
થવાથી તે જ યથાપ્રવૃત્તિકરણથી પણ છેવટે કેટલાક જી પિતાને અનાદિકાળથી રોકી .
પતિત થઇ, પૂર્વે કર્મોની જે દીર્ધ સ્થિતિ રાખનાર મિથ્યાત્વ મોહનીય કર્મના તીવ્ર રસ
બાંધતા હતા તે પ્રમાણે જ બાંધવાનું ચાલુ કરે રૂપી ગાંઠને ભેદી નાખી આગળ વધે છે. આ
છે, એટલે યથાપ્રવૃત્તિકરણ કરવા દ્વારા ગ્રન્થીગાંઠ ભેદવાપણને જેને પારિભાષિક ભાષામાં
દેશ સુધી પહોંચવા છતાં તે આત્મા ગ્રંથભેદ ગ્રંથભેદ કહેવાય છે. તે ગ્રંથભેદ જે અથવા
કરે જ એવું એકાંતપણું નહિ હોવા છતાં પણ
સ્થિભેદ તે યથાપ્રવૃત્તિકરણ કર્યા બાદ જ સાના બળથી થાય છે, તેનું નામ અપૂર્વ
થઈ શકે છે. યથાપ્રવૃત્તિકરણ કર્યા વિના, કરણ કહેવાય છે. સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયથી નીચેની
આત્મા સ્થિભેદ કરી શકતું જ નથી. યથાજાતિમાં સ્થિભેદ કરવા ગ્ય અયવસાયે થતાજ નથી. સંજ્ઞી પંચેન્દ્રિયમાં પણ તે જ જીવે
- પ્રવૃત્તિ કરણના ગે ગ્રન્થિદેશ નિકટ આવે, રાસ્થિ ભેદી શકે છે કે જેઓએ આયુ સિવાય તે અપકરણથી ગ્રન્થિ ભેદી (મિથ્યાત્વના રસને
- વીયૅલ્લાસ થાય, અને અપૂર્વકરણ આવે તે સાતે કર્મોની સ્થિતિ પામને અસંખ્યાતમે
ઓછ કરી) અનિવૃત્તિકરણ કરીને સમ્યકત્વ છે. જ્યારે જીવમાં અચેતન સ્વભાવ કાર્ય કરતે પામે ત્યારે આત્માના સ્વરૂપની ઝાંખી થાય, હોય ત્યારે છ–“હું મને જાણ નથી એ અને હેય-ય-ઉપાદેયને વિવેક આત્મામાં જાગે. અનુભવ કરે એ સ્વાભાવિક છે.
૬૯ કડાકડિથી અધિક સ્થિતિ ઉડાડી દઈ - ' (ચાલુ) બ્ધિ સુધી આવેલ આત્મા અપૂર્વ વીર્થોલ્લા
