________________
- “જનતાની સલામતીનું રખેવાળું કયારે થાય ?''
શ્રી ઉજમશી જુઠાભાઇ શાહ–અમદાવાદ. વિવેકી પાત્રને ધર્મના આદેશની અસર
હળી-મળીને રહે. કુદરતી આફત વેળાએ એક
- બીજાને સહાયક બનવામાં, એક બીજી પ્રજા થાય છે. પરંતુ વિવેકહીણા પાસે પર ધર્મ
પિતાની ફરજ સમજે, તે આક્રમણાત્મક નીતિ ધારી અસર નિપજાવી શકતું નથી. ધર્મ
નષ્ટ થાય, તેઓને સદંતર કાબૂમાં લઈ શકતું નથી. પરિ
- સામાન્ય રીતે વિચારતાં જણાશે કે, ધર્મ ણામે સમૂહજીવનનું શિસ્ત સલામતિ અને શાંતિ બેરવાઈ જવાને ભય સદા ઉભે રહે છે.
નૈતિક માગે ખડા રહેવાને જનતાને આદેશ અને તે કારણે, સત્તા-રાજ્યની જરૂરત સદા
આપે છે. જ્યારે રાજ્ય નૈતિક માગે ખડા
રહેવાને પ્રજાને હુકમ કરે છે. તે ઉભયનું ઉભી રહે છે.
કાર્યક્ષેત્ર ભિન્ન ભિન્ન હોવા છતાં, તે ઉભયનું સમસ્ત જનતા વિવેકી હોય તો રાજ્ય
લક્ષબિંદુ બહુધા સમાન છે. તંત્રની કઈ ઉગિતા નથી. પરંતુ કદી એમ બનતું નથી. તે કારણે રાજ્યતંત્રની પણ સદા
માટે જ, સમૂહજીવનમાં ધર્મ કે રાજ્ય આવશ્યકતા છે.
ઉભયમાંથી એકેની ઉપેક્ષા પાલવે તેમ નથી. ધમ અને રાજ્યનું સ્થાપન જનતાનાં નિ:સ્પૃહી ધર્મપ્રચારકને કોઈ લેભ કે કલ્યાણ માટે જ હોય. જે ધર્મ કે રાજ્ય જન- લાલચ હોતા નથી. તેઓ તે સ્વપરના કલ્યાણ કલ્યાણને છેહ દે, તે વાસ્તવિક નથી ધર્મ કે માટે નિરંતર મથતા હોય છે. તેથી તેઓની નથી રાજ્ય.
ચૂંટણીને કેઈ સવાલ નથી. પરંતુ જ્યાં હુકમભૌતિક સાધનની વિપુલતામાં જનકલ્યાણ સત્તાથી કામ લેવાનું હોય છે, ત્યાં અનેક નથી. જનતાની આધ્યાત્મિક ઉત્ક્રાંતિ એ જ પ્રકારના અનિષ્ટો ફાલવા-ફૂલવાને ભય છે. ખરૂં જનકલ્યાણ છે.
અને માટે જ, રાજ્યતંત્રમાં પ્રજાની અનુમતિ રાજ્યનું કાર્યક્ષેત્ર પ્રજાના શિસ્ત, સલા
મુજબ સુગ્ય વ્યક્તિઓની ચૂંટણી ઉચિત છે. મતી અને શાંતિ સાચવવા પુરતું જ મર્યાદિત રાજ્યની ધૂરા ઉપાડવાને તેઓ જ પાત્ર હોવા છતાં તેનું અંતિમ લક્ષબિંદુ સીધી કે છે કે, જેઓ ગમે તેવા કટોકટીના સંજોગોમાં આડકતરી રીતે જનતાને આત્મિક સાધનામાં પણ હિંમત અને ધીરજ ખેવે નહિ. નીતિસહાયક કેમ બનાય? તે અવશ્ય હોવું જોઈએ. ન્યાય અને સદાચારના માર્ગથી ચળે નહિ. જે રાજ્યતંત્રનું અંતિમ લક્ષબિંદુ તેથી વિરુધ્ધ ભૂત અને વર્તમાન પરિસ્થિતિને પૂરે ખ્યાલ હોય તે વાસ્તવિક દ્રષ્ટિએ સુરાજ્ય નથી. કરી ભવિષ્યની એગ્ય વિચારણા કરે. અને
ધર્મ અને રાજ્યના નિર્માણનો હેત ને સલામતીનું સાવચેતીપૂર્વક ખડે પગે રક્ષણ જનતા સમજે તે તે ઉભયના સિધ્ધાંતે, કાનને કે
કરે. વેવલાએ રાજ્યની ધૂરા ઉપાડી શકે નહિ. અને નિયમેનું અંતિમ લક્ષબિંદુ વિશ્વમાં યાદ રાખવું જોઈએ કે, ધર્મ વિહેણું તે સર્વત્ર સર્વ સામાન્ય રહે અને વિશ્વની સમસ્ત સમસ્વતંત્ર વાસ્તવ સમવાય તંત્ર નથી. રાજ્યની પ્રજા એક બીજા સાથે સહસંપથી સદા અપેક્ષાએ ધમાં એટલે કેઈ સાંપ્રદાયિક લક્ષ
