________________
૯ ૧૪૪ : સસારને પાર પામવાના માર્ગ :
વધે છે. આત્મિક સપત્તિ પાસે ચક્રવતી'ના સુખે પણ કંગાળ છે, નકામા છે, વિષમય છે. વિરક્તિ અમૃત છે, આસક્તિ વિષે છે. વિરક્તિ · હિમ જેવી શીતલતા આપે છે, આસક્તિ આગ જેમ દઝાડી મૂકે છે. વિરક્તિ શીતલ ચંદન વૃક્ષ જેવી સુવાસમય છે, આસક્તિ ઝેરી ઝાડના જેવી પ્રાણહર દુ ધમય છે. વિરક્તિ અનાદિની ભૂખ ભાંગે છે, આસક્તિ સળગતી આગમાં વનનુ કામ કરી આપે છે. વિરક્તિ થાક્યા-પાયાના વિરામ છે, વિશ્રામ છે. આસક્તિ થાકેલાનેય પશુ દોડાદોડ કરાવે છે, વિરક્તિ આત્મિક વિલાસ છે, આસક્તિ જડસગી હેાવાથી વિનાશ છે. સ સુખાનુ ધામ, પૂર્ણ આનંદનું સ્થળ, ઝળહળતી ન્યુતિવાળા દીવડા વિરક્તિ જ છે. સર્વ જીવે
વિરક્તિની વાટે વળે ! આસક્તિની અટપટી ઠંડી છેડા!.
પંચમહાવ્રતધારી મુનિવરે વિરક્તિના સહવાસથી જ મેહમહિપતિના દારૂણ સંગ્રામમાં વિજય મેળવે છે, ખારવ્રતધારી શ્રાવકાય પણ સમ્યક્ત્વની તપચ્ચક્ખાણાની જીવલેણ કટાકટીની પ્લેામાંય પણ વિજેતા બને છે. એ પ્રતાપ પણુ વિરક્તિને જ છે. વિરક્તિ સાકર જેવી મીઠી છે. જે બાજુ ચાખા તે બાજુ મીઠી જ હાય છે. ઈષ્ટ સયાગમાં અને અનિષ્ટ સચાગામાંય આત્માને સ્થિર રાખનાર ધન્વંતરી વૈદ્ય જેવી વિરક્તિ જ હોય છે. સસાર-દાવાનલ વિરક્તિની વારિવર્ષોથી ઉપશમી જાય છે,
6
ઘરમાં પાળેલા પોપટ હંમેશાં ઘરના માણસાનાં નામે ઇ ખેલાવે અને પેલી બિલ્લી આવી, એને લાકડીથી મારે એમ ગોખાવેલ દરરોજ એલી જાય છે; પરંતુ સાચેસાચ જ્યારે ખિલાડી તેની સન્મુખ આવે છે ત્યારે રાજના પાઠ એ ભૂલી જાય છે, અને એને બદલે પેાતાની મુળ ખેલીમાં • ગ્રૂપે ગ્રૂપે ’ કરી મૂકે છે; તેવી જ રીતે કેટલાક શાસ્ત્રના અભ્યાસ કરીને મેટાં મેટાં વ્યાખ્યાન કરે છે, ને ઉપદેશ પણ આપે છે. માયાથી નહીં લપટાવાનું કહે છે પણ જ્યારે પોતાના વેપારમાં ખોટ જાય છે કે અંગત સગાનું મરણ થાય છે ત્યારે ઘણા શૉક કરી મૂકે છે. એમના જ્ઞાનને પાળેલા પોપટના જ્ઞાન સિવાય બીજી કઈ ઉપમા આપી શકાય ?
*
લસણની ગાંઠને કપૂર જેવા સુગંધી પદાર્થના રસ કાઢીને તેમાં એક માશુસે ધાઈ. એની ઉપર કેશરના થર ચડાવી ચંદનવૃક્ષની છાયામાં તે ગાંઠ સૂકવવા મુકી, તે પછી ખટ-મેગરા જેવાં મેાહક સુગધી પુલેાની બિછાતમાં લપેટીને રાખી મુકી છતાંય લસણની ગંધ તે કાયમ જ રહી !
*
• તને કાણુ પ્રિય છે ? કે માયાને એક ભકતે પ્રશ્ન કર્યો.
"
* મને કન્નુસ સૌથી વધુ પ્રિય છે, માયાએ કહ્યું ” કારણ કે એ તપ અને મમ્હેનત કરે છે તે દુ:ખ પામે છે, પણ કંજુસાઇને લીધે તેનું ફળ નાશ પામે છે, રાજસગુણવાળા પણ ઉદાર હોય તે તેને હું શત્રુ ગણું છું; કારણ કે તે સુખ ભાગવે છે અને ઉદારતાને લીધે તે કાંઈક પુણ્ય બાંધે છે,
આ લેકમાં
