________________
સભવી શકતી નથી. ·
અંતરાયકના ક્ષયથી ઉત્પન્ન થયેલ સાયિકભાવ દરેક આત્મામાં એક સરખા જ હાય છે. પરંતુ તે કર્મના ક્ષયાપશ્ચમથી ઉત્પન્ન થતા ક્ષાયેાપશમિકભાવ દરેક આત્મામાં અનેક પ્રકારના હોય છે. અંતરાયકના ક્ષયે પશમથી જીત્ર દાન આપે છે. ઈષ્ટ વસ્તુ પ્રાપ્ત કરે છે, ભાગ-ઉપભાગ સામગ્રીને ભાગવે છે, અને પેાતાની તાકાતને ઉપયેગ કરે છે, તે દાનાકિ ગુણા વ્યાવહારિક યા ક્ષાયેપથમિક કહેવાય છે. આ રીતે દાનાદિ ગુણા (૧) ક્ષાયિક યા નૈઋયિક, અને (ર) ક્ષાયે પશમિક યા વ્યાવહારિક, એ પ્રકારે દર્શાવ્યા છે. એવી રીતે અંતરાયકર્મ પણ વ્યાવહારિક અને નૈઋયિક એમ એ પ્રકારે છે તે વિચારીએઃ સ્વત્વ ઉઠાવી અન્યને આધીન કરવુ તે દાન કહેવાય છે. આ દાનગુણુને રીકન ર જે કમ તે દાનાંતરાય કહેવાય છે. તેમાં આપવાની ભાવના છતાં લેનાર ન મળે તે વ્યવહારથી દાનાંતરાય અને છતી શક્તિએ દાનનાં પિરણામ જાગે નહિ તેવી કૃપણુતા ( કપિલા દાસીની જેમ) તે નિશ્ચયથી દાનાંતરાય કહે
વાય છે.
• કલ્યાણ : મે : ૧૯૫૬ : ૧૫૭ :
દરિદ્રપણું પ્રાપ્ત થવું, ધનહીનતા, કૉંગાલતા, દ્રવ્યપ્રાપ્તિ માટે થતાં ઉદ્યમની નિષ્ફળતા આ બધામાં વ્યવહારથી લાભાંતરાયના ઉમ કહેવાય છે, અને લાભ પ્રાપ્ત થવાના ગામાં આચિંતુ વિઘ્ન થાય, ઘતાર આપવાની ભાવનાવાળા હોય અને યાચક યાચવામાં કુશળ તથા ગુણવાન હોવા છતાં પણ દાતાર પાસેથી દાન મેળવી શકે નિહ તે (ઢઢણમુનિ તથા ભગવાન ઋષભદેવની જેમ) નિશ્ચયથી લાભાંત
તરાયકમાં કહેવાય છે.
જે વસ્તુ વારંવાર ભાગવી શકાય તે સ પાત્ર-સ્રી આદિ તે ઉપલેગ સામગ્રીને અંગે ઉપભાગાંતરાય ક વ્યવહારથી અને નિશ્ચયથી ભાગાંતરાય ક્રર્મની માફ્ક જ સમજવું.
જેના ઉદયથી નિર્બલ ચા દુમલા શરીરની પ્રાપ્તિ થાય તે વ્યવહારથી વીર્યા તરાય કર્મ કહેવાય છે, અને રાગ રહિત યુવાવસ્થા અને અળવાન શરીર હોવા છતાં પણ કઇ સિદ્ધ કરવા લાયક કામ આવી પડવા વડે હીનસત્વપણાને લઇને તે કાર્યં સિધ્ધ કરવા પુરૂષા કરી શકે નહિ તે નિશ્ચયથી વીર્યા તરાય કહેવાય. જ્યાવહારિક અંતરાયકર્મના ક્ષયાપશમથી દાનાદિને યાગ્ય સાધન-સામગ્રીની પ્રાપ્તિ થાય છે અને નઋચિક અંતરાયકના ક્ષયે પશમથી દાનાદિનાં પરિણામ જાગૃત થવા દ્વારા દાનાદિ કાર્યોમાં પ્રવૃત્તિ થાય છે, નૈયિક અંતરાયકમ દાનઢિ કાર્યની પરિણામે પ્રવૃત્તિ થવા દેતું નથી, જ્યારે બ્યાવહારિક નયથી અંતરાયક દાનાદિને યોગ્ય સાધન-સામગ્રીજ પ્રાપ્ત થવા દેતું નથી.
હવે એ પણ વિચારવું જરૂરી છે કે, દરેકને અંતરાયકર્મના ક્ષયે પશમહાવા છતાં પણ દાનાદિ ગુણા સરખા હાતા નથી. તેનું કારણ કોઇના ક્ષયે પશમ મદ હોવાથી તે ગુણા અલ્પ હોય છે, કે 'ના ક્ષયેાપથમ થોડા વધારે હાવાથી તે ગુણા ઘેાડા વધારે હોય છે, એમ સા-ક્ષયપશમ વધતાં વધતાં દાનાદિ ગુણા વધતા
જાય છે, આ પ્રમાણે ક્ષયે પશમ વિશેષે દાનાદિ લબ્ધિઓના અસખ્યાત ભે થાય છે. તેથી તે દરેકના-અંતરાયના પણ તેટલા જ ભેદો થાય છે. કારણકે અંતરાયના ક્ષયે પશમ થતા હેાવાથી જેટલા તે ક્ષયે પશમના ભેદો તેટલા જ તેના
