________________
લખક: વૈદરાજ શ્રી.મોહનલાલ ચુનીલાલ ધામી ૫
(“યાણની ચાલુ ઐતિહાસિક વાર્તા) વહી ગયેલી વાર્તા - પિતનપુરના પ્રિયંગુ શેઠને પુત્ર દેવદિન પિતાની પત્ની સરસ્વતીને સ્વમાનથી ઘવાયેલે પરણ્યાની પહેલી રાત્રે કદી મૂકે છે, કમાવા માટે પરદેશ પ્રયાણ કરે છે. સુંદરપુરમાં આવે છે. નગરમાં કુદ્રપ્રભાની જાળમાં તે ફસાય છે. સર્વસ્વ ગુમાવીને તે કટ્ટપ્રભાનો ગુલામ બને છે. પ્રિયંગુને આ સમાચાર મળે છે. શાણી પુત્રવધૂ સસરાજીની સંમતિ મેળવી તે. સદરપુર આવે છે. સેમદન સાર્થવાહનું નામ રાખે અંધેરનગરીની કુપ્રભાને પોતાની કશળતાથી પરાભવ કરે છે. કુદરભાને તેમજ તેના સધળાએ દાસ-દાસીઓને ઉદારભાવે તે ગુલામીના બધનમાંથી મુક્ત કરે છે. સિવાય દેવદિન, દેવદિનને સાથે લઈ સોમદત્ત (સરસ્વતી) સાર્થવાહ ૨વદેશ ભણી પ્રયાણ કરે છે. સાગરમાં વહાણ મારફતે આગળ વધતાં રસ્તામાં એક સવારે સરસ્થતી સામદરસાથ વાહ દેવદિનનને બોલાવે છે. દેવદિનને પોતાના જીવનમાં સરસવતીને કરેલા અન્યાય માટે પારાવાર પશ્ચાત્તાપ જાગે છે, અને આવેશમાં આવી તે દરિયામાં પડતું મૂકે છે. સામાન-સરસ્વતી તરત આ બનાવને જાણીને દેવદિને માટે દરિયામાં માણાને જંપલાવે છે. દેવદિનને પત્તો લાગે છે. હજુ તેની મૂછો ઉતરી નથી. સરસ્વતી પુરુષવેશમાં પોતાના સ્વામીની
સેવા કરી રહી છે. હવે વાંચે આગળ – પ્રકરણ ૧૨ મું.
પરંતુ દેવદિનને સાગરમાંથી બહાર કાઢીને પિતાના દેવદિવની વ્યથા .
, કામા મૂક્યા પછી તેનું નારીહૃદય દર્દ, કરુણા અને
| મમતાથી વિચલિત બની ગયું હતું. ઉત્તમ પ્રકારને વેશ ધારણ કરીને નારી કદાચ પોતાની જાતને છુપાવી શકે; પરંતુ એના પ્રાણમાં દેવદિનની મૂછ દૂર કરવા માટે તેણે બે ઘટકો કવિતા માફક સચવાઇ રહેલી મમતા કદી પણ છુપાઈ પયત પ્રયત્ન કર્યો હતો અને એની ભાવનાભરી સેવાન શકતી નથી.
ફળ પણ મળી ગયું . દેવદિનની મૂછ વળી. તેણે
આંખ ખોલી. હોઠ ફફડાવ્યા. સરસ્વતી નવયૌવના હતી, બુદ્ધિમતી હતી અને સર્વ કળાઓમાં પારંગત પણ હતી; તેણે ધારણ વહાણના મુખ્ય ચાલકે તરત એક તરલ ઔષ
ધિનું પાત્ર સોમદત્ત શેઠના હાથમાં મૂક્યું. સરસ્વતીકરેલ પુશ એટલે અભૂત કોઈપણ માનવી એવી કલ્પના પણ કરી શકતું નહોતું કે આ એ તે પાત્ર દેવદિનના મુખ પાસે ધરતાં કહ્યું:
આ ઔષધિ પી જાઓ.” એક નારી છે !
દેવદિને ચકળવકળ નજરે ચારે તરફ જોયું અને સરસ્વતી સેમદત્ત નથી એ વાત કેવળ એ
સાવ દબાયેલા સ્વરે કહ્યું. “હું ક્યાં છું?” મુનિમ જ જાણતો હતો અને એક એની વિશ્વાસુ પરિચારિકા જાણતી હતી. આ સિવાય કોઈને ખ્યાલ
તમે નિર્ભય સ્થળ છે. તમારા જ વહાણમાં છે. ન હોત. સહુ એને એક ઉદાર મનના નવજુવાન
પ્રથમ આ ઔષધ પી જાઓ.” સરસ્વતીએ પિતાના શેઠ તરીકે જ ઓળખતા હતા.
એક હાથ વડે તેનું મસ્તક ઉંચું કરતાં કહ્યું. દેવદિન એની સાથે એક જ ગુરુના ઘેર ભણે હતા, દેવદિન ઔષધ પી ગયે. પર હતા છતાં તે પણ ઓળખી શકે ન હેતે. | વહાણના મુખ્ય ચાલકે કહ્યું. “શેઠજી, હવે કશો સરસ્વતીની વેશપરિવર્તનની કળાને આ વિજય હતો. ભય નથી. ''
