________________
૧૧૦
કલયાણું :
ધર્મ જે એક જ છે તે પછી ગૃહસ્થને ધર્મ અને સાધુઓને ધર્મ એવા બે ભેદ શાસ્ત્રોમાં શા માટે પાડેલા છે ? એને ઉત્તર એ છે કે, ધર્મ એક જ હોવા છતાં તેને પાળનારા એક નથી પણ જૂદા છે. તેથી પાળનારાઓની શક્યતા ખાતર તેના બે ભેદ પાડી બતાવવામાં આવ્યા છે. જેઓ પાળનારાઓની ભૂમિકા સરખી નહિ હોવા છતાં ભૂમિકાનુસાર ધર્મનો ભેદ સ્વીકારવાની આનાકાની કરે છે, તેઓ કાં તે ધર્મનું પાલન ઈચ્છતા નથી, અથવા ધર્મપાલનને માર્ગ જાણતા નથી. અહિંસા, સત્યાદિ જ ધર્મ છે અને હિંસા, અસત્યાદિ અધર્મ જ છે. એમ નક્કી થયા પછી ગૃહસ્થ પણ સાધુની જેમ સર્વથા અહિંસા સત્યાદિના પાલનને જ જો આગ્રહ રાખે છે, તે તે પાલન તે કરી શકતું નથી જ કિન્તુ અધિક હિંસા અને મોટા અસત્યના માર્ગે અનિચ્છાએ કે બળાત્યારે પણ તેને ઢસડાઈ જવાનું થાય છે.
જૈન શાસ્ત્રોમાં ગૃહસ્થને અહિંસા, સત્યાદિ ધર્મોના પાલન માટે તેમની ભૂમિકાનુસાર જે માર્ગ યોજવામાં આવ્યું છે તે કેટલે સુધટિત, નિષ્કલંક અને સુશક્ય છે, તેને અહિં વિચારે છે. અહિંસાદિના ગુણ અને હિંસાદિના દષેિ જાણ્યા બાદ પણ આ જાતને વિભાગ જેઓ પાડી શક્યા નથી, તેઓ અહિંસાદિના પ્રચારના નામે જ હિંસાદિના પ્રચારકે બની જાય છે. બની જતાં વાર લાગતી નથી. સર્વ જીના પ્રાણને વધ એ હિંસા સ્વરૂપ છે, અને તેથી સંપૂર્ણ અહિંસાના પાલન માટે સર્વ જીવોના પ્રાણોને વધ વર્ષ છે, એ સિદ્ધાનને સ્વીકાર કરવા છતાં–-ગૃહસ્થને માટે જૈન શાસ્ત્રકારે નિરપરાધી ત્રસ જીવની સંકલ્પપૂર્વક હિંસાને જ માત્ર ત્યાગ માર્ગ ફરમાવે છે. ગૃહસ્થાએ સાધુની જેમ ઘર છોડ્યું નથી અને ઘર છોડ્યું નથી ત્યાં સુધી તેને માથે પિતાનું ઘર, કુટુંબ અને આશ્રિતની રક્ષાની જવાબદારી રહેલી છે, એ સ્થિતિમાં જો એ સાપરાધીની શિક્ષાને પણ વર્ષ માને તે અવસરે નિરપરાધી એવા પિતાના આશ્રિતોની હિંસાને જ સ્વીકારનારે થાય છે. એટલે તે હિંસાથી તે બચી શકતું નથી. સાપરાધીની
