________________
ગૃહસ્થને ધર્મ.
શ્રી. પીયૂષ.
ww
જૈનશાસ્ત્રોમાં ગૃહસ્થને અહિંસા–સત્યાદિ ધર્મોના પાલન માટે તેમની ભૂમિકાનુસાર જે માગ યોજવામાં આવ્યો છે તે સુઘટિત, નિષ્કલંક અને અશક્ય છે.
ધર્મ એક જ હોવા છતાં સાધુ ધર્મ અને ગૃહસ્થ ધર્મના પાલનની ભિન્ન ભિન્ન રીતે અને પ્રકારે જૈનશાસ્ત્રોમાં જે રીતે . બતાવ્યા છે તેને સ્વીકારવામાં ન આવે તે ધમ શબ્દ માત્ર વચનમાં કે મનમાં જ રહી જાય; પણ વર્તનમાં આવી શકે નહિ.
જગતમાં ધર્મ એક જ હોય છે. ધર્મ કદી બે નથી હોઈ શકતા– અહિંસા જે ધર્મ છે તે હિંસા એ અધર્મ જ છે, સત્ય એ ધર્મ છે, તે અસત્ય એ અધર્મ જ છે. બે વિરુદ્ધ ધર્મો એકકાળે એક જ વસ્તુમાં કદી પણ હોઈ શકતા નથી. એને અંગ્રેજીમાં “Law of contradiction ” અથવા “Law of non contradiction” પણ કહે છે. એક જ વસ્તુ ધોળી અને નહિ ધોળી એક જ કાળે હોઈ શકતી નથી, તેમજ એક જ વસ્તુ એક જ કાળે ધોળી અને નહિ ધળી એ બે પ્રકારમાંથી કોઈ એક પ્રકારની અવશ્ય હોય છે. એ બીજા નિયમને અંગ્રેજીમાં “Law of excluded middle ” કહે છે. એ બંને નિયમ ઉપરથી હિંસા અને અહિંસા બંને જેમ ધર્મરૂપ બની શક્તા નથી તેમ બને અધર્મરૂપ પણ બની શકતા નથી. બેમાંથી એક ધર્મ છે, તે બીજે અધર્મ છે; પણ બંને ધર્મ કે બંને અધર્મરૂપ બની શકતા નથી. અહિંસા, સત્ય અને અસ્તેય, બ્રહ્મચર્ય અને અપરિગ્રહ એ પાંચે વસ્તુ ધર્મસ્વરૂપ છે, એ સર્વ સિદ્ધાન્તવાદીઓ અને ધર્મચારીઓથી નિશ્ચિત થયેલી વાત છે. તેથી હિંસા, અસત્ય, ચૌર્ય, અબ્રહ્મ અને પરિગ્રહ એ અધર્મ અને પાપસ્વરૂપ છે એ વાત પણ નિશ્ચિત જ થઈ જાય છે.
