________________
૧૧ર
કલ્યાણ : એ શું શક્ય છે ? એ સ્થિતિ તેટલે અંશે જ શક્ય છે કે જેના સહવાસમાં રહીને તેને સ્વધન, સ્ત્રી, કુટુંબાદિનું પાલન તથા સંરક્ષણ કરવું છે, તે જેટલે અંશે સત્યને આચરનારાં હોય ! પણ એવી સ્થિતિ મોટે ભાગે હોતી નથી કે તેને જેઓની વચમાં રહીને ગૃહસ્થાશ્રમ ચલાવવાનું હોય છે, તે બધા સત્યવાદી અને નીતિમાન જ હોય. એ કારણે અસત્યવાદના આશ્રયે આવનારી દુષ્ટ વ્યક્તિઓના પંજામાંથી સ્વ વસ્તુઓને ઉગારી લેવા માટે જે અસત્યનું તેનું સેવન કરવું પડે છે, તે તે અનિવાર્ય બની જાય છે. અને તેનું સેવન પણ નથી કરતા તે ધન, માલ મીલ્કતને ગુમાવનારે-નાશ કરનારે થાય છે. અને પછી પિતાનું ઘર ચલાવવા માટે અને પેટ ભરવા માટે મેટા પણ અસત્યને આશ્રય લેનારે બની જાય છે.
અચૌર્યવ્રતના પાલન માટે ગૃહસ્થોને સ્થૂલ ચોરીને નિષેધ છે, વસ્તુના માલીકની રજા સિવાય વસ્તુને લેવી તે પૂલ ચેરી છે. પરસ્પરની રાજખુશી, કલા, કૌશલ્ય કે સાહસ હિંમતાદિથી ધન મેળવવું, એને પણ જે ચેરી કે અનીતિ તરીકે લેખી લેવામાં આવે તે ગૃહસ્થને ગૃહસ્થાશ્રમ ચાલ જ અશક્ય છે અને પરિણામે ગૃહસ્થાશ્રમ ચલાવવા માટે મોટી ચોરીના ભેગા થયે જ છૂટકો થાય છે. એ જ નિયમ બ્રહ્મચર્ય અને પરિગ્રહ વ્રત માટે છે. જે ગૃહસ્થોથી સર્વથા બ્રહ્મચર્ય શક્ય નથી, તેઓએ સ્વદારસંતોષ અને પરદારવર્જન વ્રત અંગીકાર કરવું એ જ શ્રેષ્ઠ છે. પરિગ્રહ માટે પણ પોતાનું કુળ, ઈજજત અને પરિસ્થિતિને વિચાર કરી નિયમન અંગીકાર કરવાથી તે ટકી શકે છે, અન્યથા તેનો ભંગ થાય છે. અને મોટા દોષનું સેવન કરવાનો પ્રસંગ ઉભો થાય છે. સાધુ માર્ગમાં જ પાલન થવો શક્ય ધર્મ ગૃહસ્થપણામાં રહેલા એવા ગૃહસ્થની આગળ ધરવામાં આવે તે ધર્મનું પાલન તે શક્ય જ નથી કિન્તુ તેવો આગ્રહ પરિણામે અધર્મસેવનની જ વૃદ્ધિ કરાવનારો થાય છે. એ કારણે જૈન શાસ્ત્રોમાં ધર્મના અધિકારી ભદે બે વિભાગ પાડવામાં આવ્યા છે, તે સર્વથા સુસંગત છે. સાધુ ધર્મને લાયક અહિંસાદિ ધર્મોના પાલનને આગ્રહ જેમ ગૃહસ્થને ધર્મથી ચુત કરનારે છે, તેમ ગૃહસ્થ ધર્મને
