________________
ખ:૧:
સાચી ઐતિહાસિક નવલકથા
[ રામનારાયણ પાઠક : પ્રજાબંધુ]
ઐતિહાસિક નવલકથાની ચર્ચા એ ઇતિહાસના વિષય નથા, નવલ
કથાના વિષય નથી, પરંતુ વિવેચનને વિષય છે અને વિવેચનની દૃષ્ટિયે એ ચર્ચા થવી જોએ.
ધારા કે એક માણસ વાર્તા લખવા ખેડે. કાઈ જુવાન વિદ્યાર્થી માંડવીની પાળમાંથી ખાનગી પત્રિકા કાઢે છે, પોલીસ તેની તપાસમાં આવે છે એટલે એ નાસે છે અને એક પાળમાંથી બીજી પાળમાં, ખીજીમાંથી ત્રીજીમાં એમ નાસતા જઈ એ પેાલીસના હાથમાં નથી આવતા. હવે એજ વાર્તા એલિસબ્રિજને માટે એવી જ રીતે ન લખી શકાય કારણકે એલિસબ્રિજમાં પાળેા નથી, તેમ સ્થળ, વાતાવરણુ, સાધનાની શક્યતા, ક્રિયા વગેરેની જે ભૂમિકા ન હોય તે ભૂમિકા ઉપર સર્જન ન થ શકે. ઐતિહાસિક નવલકથાકાર સ્થળકાળના વાતાવરણથી બધાએલા જ છે. એ વાતાવરણને વફાદાર ન રહેવુ હાય તે! ભલે એ ન રહે, હું પોતે પણ કદાચ ઐતિહાસિક નવવકથા લખું તે। ન રહ્યું, પરંતુ હું તેને ‘ ઐતિહાસિક ' ન કહું.
'
>
ધારો કે ૨૫ વર્ષ પછી મનેજ નવલકથાનું પાત્ર બનાવવાનું કાઇને મન થયું. એણે કહ્યું, એ અધ્યાપક થયા અને કંઇક લખતા થયે એટલે જાણીતા થયે. વકીલાત છેડીએ અહીં આવ્યેા. વકીલાત શા માટે છેાડીં? તે કહે કે, અસીલ સાથે કંઈક ગરબડ કરેલી એટલે એનાથી ત્યાં રહી શકાય તેમ નહાતુ એવામાં આવી અસહકારની ચળવળ અને પાઠક તેા રહ્યો જબરા · opportunist ' એટલે એણે એ તક ઝડપી લીધી. આવુ આવુ એ લખી કાઢે અને મારે વિષે જે નથી તેવી કલ્પના ડી કાઢે. મારા તા કે છેકરાં યે નથી જે તેની પાસે જવાબ માગી શકે, પરંતુ મારે વિષે કાઈ મમત્વ ધરાવનાર વ્યક્તિ તેને જવાબ માગે. એજ રીતે સમગ્ર સમાજ તરફથી જે વ્યક્તિને મમત્વ પ્રાપ્ત થયું હોય
