________________
કલ્યાણ :
"कुतस्त्वा कश्मलमिदं, विषमे समुपस्थितम् ।
अनार्यजुष्टमस्वयंमकीर्तिकरमर्जुन !॥
क्लैन्यं मास्म गमः पार्थ ! नैतत्त्वय्युपपद्यते" । " હે અર્જુન ! અનાચાર્યોએ સેવેલું, સ્વર્ગને રોકનારું, અને અપકીર્તિ પમાડનારું આ મલિનપણું અયોગ્ય વખતે તને કયાંથી ઉપર્યું ? હે પાર્થ ! તું નપુંસકપણને ન પામ, તારા જેવાને આ શોભતું નથી...” વગેરે કહે છે.
ત્યારે અજુન કહે છે કે, “પૂજાને ગ્ય એવા ભીષ્મ અને દ્રોણાચાર્ય પર બાણ કેવી રીતે ફેંકું ? “ પૂજાને પાત્ર એવા અને વેદાદિના અધ્યયન તથા તપ, આચાર વગેરેથી મહાપ્રભાવશાલી વડીલે(ગુરુ)ને હણ્યા સિવાય કદાચ ભિક્ષા માંગી ખાવું પડે તોય એ હું કલ્યાણકાર માનું છું તે પછી ગુરુઓને હણ લેહી ખરડ્યા ભેગ હું કેમ જ ભેગવી શકું ?..”
આ ઉપરથી અજુનનું માનસ સ્પષ્ટ સમજાય કે, શ્રી કૃષ્ણનો સહકાર પામી યુદ્ધમાં વિજય અને રાજ્ય તથા સુખ પ્રાપ્ત થાય તે પણ એ એને લેભ મૂકી જરૂર પડે ભિક્ષાથી જીવન ચલાવવાનું પસંદ કરે છે, પણ યુદ્ધ કરવા તરફ એની જરા ય ઈચ્છા નથી; કેમકે એમાં એ ઘણું અનર્થો જુએ છે જેનું ઉપર વિર્ણન થઈ ગયું છે.
જો કે સંસારના કર્મયોગને પ્રધાન સમજનારાઓ અજુનમાં આ પ્રસંગે વિકસેલ આર્યવને આદર્શ, પૂજ્ય પ્રત્યેને પૂજ્યભાવ, વિદ્યાદાતા પ્રત્યે બહુમાન, કપટી કુટુંબીઓ ઉપર પણ ઉદાર સ્નેહ, હિંસાપ મહાપાપને ભય, કુળનાશાદિ આપત્તિઓને ભય, રાજ્યસુખના લેભને ત્યાગ, અનેક પાપના આસેવનને બદલે શૈક્ષ્યવૃત્તિમાં કલ્યાણબુદ્ધિ અને તેમ કરવાની તૈયારી-ઈત્યાદિનું મહત્ત્વ નહિ સમજતાં અર્જુનમાં નિર્માલ્યતા, પુરુષાર્થહીનતાને આવિર્ભાવ સમજે છે, પણ જે પાપ પ્રવૃત્તિમાં થતા ભયને નિર્માલ્યતા લેખાતી હોય તેય એ ઇષ્ટપત્તિરૂપ છે.
આ બાજુ શ્રી કૃષ્ણ અને યુદ્ધ માટે સજજ કરવા કહે છે કે,
