________________
નયચંદ્રસૂરિકૃતિ હમ્મીર મહાકાવ્ય દારે કહ્યું કે એવો તે એક ઉદ્દાનસિંધ છે કે જેને છે? મારે તે માત્ર કીર્તિ જોઈએ છે. આ બધાં કેદમાં રાખ્યો છે. અલાઉદ્દીને તેને છોડી તેને તીર નખરાંથી રતિપાલને હાથમાં લઈ લીધે. તેણે અલાફેંકી પરાક્રમ બતાવવા કહેતાં ઉદ્દાનસિંઘે એક તીર ઉદ્દીનને વચન આપ્યું. પછી અલાઉદ્દીને વધુ ખાત્રી રાધાને માર્યું ને તેણી નીચે કેટની દિવાલેથી ઉધે કરી રતિપાલને પિતાના ઝમાનામાં લઈ જઈ ત્યાં પિતાની માથે ગબડી પડી.
સૌથી નાની બેટી સાથે૪ ખાનગીમાં ખાવા ને દારૂ આથી માહિમશાહને ગુસ્સો થતાં તીર ખેંચી
પીવા રાખે. આ થયું કે રતિપાલ મુસલમાન છાવણું હમ્મીરની આજ્ઞા માંગી કે અલાઉદ્દીનને અહીંથી તીર કા કિલામા ગ મારી શકું; પણ હમ્મીરે કહ્યું “નહિ, તે પરાક્રમી અલાઉદીને રતિપાલને પિતાને કર્યો તેથી તે રાજાને સાથે પોતે ખુદ લડશે.’ એટલે ખેંચેલું તીર અફળ ન જઈ મળે એટલે તેણે સાચો વૃત્તાંત કહ્યો નહિ. જાય તે માટે માહિમશાહે ઉદ્દાનસિંધ પર મારી તેને અલાઉદ્દીન કંટાળી ગયો છે, તેનું લશ્કર આવી રહ્યું મારી નાંખ્યો. અલાઉદ્દીને આ જોઈ ભયભીત બની છે અને માત્ર નામનું શરણ કિલ્લાનું થાય તે પિતે પિતાને પડાવ તે પૂર્વ બાજુથી ફેરવી નાંખ્યો ને પાછા વળી જવા તૈયાર છે એમ ન જણાવતાં રતિપાલે પશ્ચિમ બાજુ નાંખ્યો. આમ પડાવ ફેરવતાં રજપુતે એવું કહ્યું કે તે ઘણો મજબૂત છે રાજા પાસે આકરી જોઈ શક્યા કે મુસલમાનેએ છૂપી સુરંગ બનાવી છે. સર કરાવવા માગે છે અને તેમ કરાવવા પિતાની ને ખાઇના એક ભાગ પર લાકડાનો છૂપે કામચલાઉ પાસે ઘણું બળ છે, રજપુતેએ તેના કેટલાંક માણસ પૂલ બાંગે છે ને તે ઢાંકવા ઉપર ઘાસ રાખ્યું છે. મારી નાંખ્યા તેથી તેને કંઈ નથી. પગવાળાના બે રજપૂતોએ પિતાની તપથી તે પુલને નાશ કર્યો અને ચાર પગ ગયા તોયે શું? આમ અલાઉદ્દીન કહે સુરંગ ઉપર ઉનું તેલ રેડયું કે જેથી જે નીચે કામ હતું. આથી રતિપાલે હમ્મીરને સલાહ આપી કે રણકરતા હતા તેને નાશ કર્યો. આ રીતે કિલો સર કર- મલને તેજ રાત્રે જાતે બેલાવી તેના પર હલ્લો કરી વાના અલાઉદીનના પ્રયત્ન પડી ભાંગ્યા. વળી ધોધ પાછા હઠાડવા જાય એમ કહે, કારણ કે રણમલ બંધ વરસાદ આવે એટલે મુશ્કેલી વધી. એટલે તેણે જબધ્ધ છે ને તેથી તે તેમ કરી શકશે. અત્યાર હમ્મીરને સંદેશ મેક કે રતિપાલને મહેરબાની કરી સુધી રણમલે પિતાથી બનતું નથી કર્યું કારણ કે પિતાની છાવણીમાં મોકલે કારણ કે તેની સાથે પિતે રાજાથી તેને ખોટું લાગ્યું છે. તો રાજા તેને ઘેર જઈ આપમેળે સલાહસંપ કરવાની વાત કરવા માગે છે. સમજાવે તે બધું ઠીક થશે એમ રતિપાલે રાજાને
રાજાએ રતિપાલને મોકલ્યો. રણમલ્લને રતિપાલ જણાવ્યું. જાય તે માટે ઈર્ષા થઈ. અલાઉદીને રતિપાલને બહુ માન આમ કહી રતિપાલ સીધે રણમલને ત્યાં જઈ તેને આપ્યું. સામે લેવા આવ્ય, ભેટીને પિતાની બાજુએ બચાવવા અને ઉપકાર કરવા આવ્યો હોય નહિ તેમ આસન આપ્યું. ઘણી ભેટે તેની પાસે મૂકી. બીજાં તેને ખબર આપી કે રાજા તેની સામે ભમે છે વચન આપ્યાં. બીજા બધા માણસને દૂર કરી બને અને તેથી તેણે પહેલી તકે શત્રુ સાથે ભળી જવું એકલા રહી અલાઉદ્દીને રતિપાલને કહ્યું, મેં સેકડો – કીલા સર કયો છે પણ રણથંભોરને કિલ્લો હથિયારના
* પહેલાં એમ લાગે કે આ કથન કર્તાની કલ્પના છે બળે સર ન કરી શકયો. મારો હેતુ ફક્ત એટલો છે.
અને મુસલમાન રાજાની કીર્તિને કલંક લગાડવા લખ્યું કે તે કિલ્લાને કબજે લીધે એટલી મારી કીર્તિ થાય
છે, પણ આપણે આવી બાબતો જે જાતને તે રાજા
હતો તે જાતમાં થતી વાંચીએ છીએ પિતાની સ્ત્રીના તે બસ છે ને તેમાં તમારા જેવાની મદદ મળે તે
ઓરડા પાસે કોઈને જોડા પડયા હોય તે તે એવું ચિ ઘણું સારું. મારે કિલ્લા કે રાજ્ય જોતાં નથી. હું કિલ્લો
ધણી બરાબર સમજી લેતે કે તે જોઈને તે ઘરમાં જતો લઉં ત્યારે તે તમારા સિવાય બીજા કોને આપવાને નહિ ને ત્યાંથી ચાલી નીકળતે. ટેડ વૅલ્યુ. ૧ પૃ. ૫૬.
