________________
૪૦.
જેનયુગ
ભાદ્રપદ-આશ્વિન ૧૯૮૨ પિતાનાં દુષ્કર્મો પતેજ જાહેર કરી મરણ પામે છે. ગૃહમાં પેઠે. તેણે ઉંચે સ્વરે કહ્યું કે, આ ગૃહમાં
જે કઈ સાધુ, બ્રાહ્મણ કે મુસાફર હોય તો બેલજે, ગોશાળાનું સ્વરૂપ બરાબર ઓળખવું ઘટે છે.
કે જેથી અમો અન્ય સ્થાને જઈએ. પ્રભુ તો કાર્યોહેનું ખરું નામ તે મંખલીપુત્ર હતું, કારણ કે તે
સર્ગમાં હતા તેથી મૌન રહ્યા. પણુ ગોશાળા આ એક સંખ્યને પુત્ર હતું. મંખ એટલે ભાટ, પેટ
વચન સાંભળવા છતાં કપટથી બોલ્યો નહિ. જ્યારે ખાતર માલદારોની બડાઈ માનાર. સ્વાભાવિક છે કે
કેઈને પ્રત્યુત્તર મળ્યો નહિ ત્યારે સિંહ દાસીની સાથે કોઈની પણ ભાટાઈ કરવાની ચાલુ ટેવને પરિણામે,
ઘણીવાર સુધી ક્રીડા કરી પાછા ફરવા લાગ્યો. તે જ્યારે એ ભાટ પાસે થોડો ઘણો વૈભવ એકઠા થવા
વખતે પ્રકૃતિથી ચપળ અને દુર્મતિ એ ગોશાળા પામે ત્યારે, પિતાની બડાઈ ગાવામાં પણ તે એટલો
જે દ્વાર પાસે બેઠો હતો તેણે ત્યાંથી નીકળતી જ રો હોય. આવી વ્યક્તિને મહત્તાની પ્રતિકૃતિ
- દાસીને કરવડે સ્પર્શ કર્યો પછી સિંહે હેને ખૂબ કૂટા.” –મહત્તાને પડછાયો’ વાજબી રીતે કહી શકાય. દર મંખલીપુત્ર એ આ વૃત્તિને પ્રતિનિધિ હમજે. કદલીસમાગમ નામના ગામમાં બને આવી (એને ગોશાળા પણ કહેવામાં આવે છે, કારણ કે પહોંચ્યા ત્યારે ભિક્ષુઓને અન્ન મળતું જોઈ એને જન્મ ગૌશાળામાં થયો હતો. શ્રી મહાવીર
ગોશાળે એકલો જ જમવા ગયો અને એટલું બધું જ્યારે માસક્ષપણુનું પારણું કરવાને વિજયશેઠના ઘેર જમ્પ કે “પિશાચની જેમ ખિજ થતી નહોતી”. પધાર્યા ત્યારે હેમનું અસાધારણ સન્માન થતું જોઇ કંઠ સુધી આહાર કરવાથી પાણી તો પીવું જ પાલવનું ભિક્ષક મંખલીપુત્રે મહાવીરનો સંગ કરવાનો સંક. નહિ ! લોકેએ હેના મસ્તક પર થાળ ફેંકી કહ્યુંઃ ૫ કર્યો અને આખરે એમ જ કર્યું. જેનકથામાં અરે મૂર્તિમાન દુષ્કાળ ! પેટની શકિતને પણ આ ગોશાળાનાં બાલીશતા, ઉન્માદ, છીછરાપણું જાણતો નથી ? ” બિભિત્સપણું, કૃતાપણું અને દંભ આદિ લક્ષણે ગોશાળા સહિત મહાવીર મગધદેશના મર્દન સુચવતા કાર્યો વર્ણવ્યાં છે તે વાંચીને ઘણા બુદ્ધિશા- ગામમાં આવ્યા. ત્યાં બળદેવના મંદિરમાં એક ળીઓ પ્રશ્ન કરતા રહ્યા છે કે આવી અસાધારણુ ખૂણામાં ધ્યાનસ્થ દશામાં બેઠા હતા. “પ્રકૃતિથી વ્યકિતએ આવી તુચ્છ વ્યકિતને હમેશા પોતાની સાથે નિર્લજ ગોશાળા બળદેવના મુખમાં પુરૂષચિન્હ કેમ રહેવા દીધી હશે? કથાકાર કલાવિદ હાઈ પૂર્વ રાખીને ઉભે. ગામલોકોએ તેને કૂટ,” વાસુદેવના જન્મની એકાદી ઘટના કહી બતાવીને આ પ્રશ્નને મંદિરમાં પણ તેમજ થયું. શાંત કરવાની તદબીર કરે, પરંતુ મનુષ્ય પ્રકૃતિને એક વખત મહાવીર અને ગોશાળા ચાલ્યા જતા અને વિકાસકમનો અભ્યાસી એટલેથી સંતોષ ન જ હતા. શાળાએ માર્ગે જાણવા ગાવાળાને પૂછયું: પામે. આ ઘટનાને લગતી ચિકિત્સા એવી છે કે છે અને બીભત્સ મૂર્તિવાળાઓ ! અરે ઑછો ! છે ચિકિત્સકો સમક્ષજ થવા ૫ હાઈ ભક્ત જનતા અને પોતાના નેહડામાં જ શૂરવીર ગાવાળા ! કહો કે સમક્ષ પડદે રાખોજ ઠીક છે.
* આ લખનારે એક શાળાને આબેહુબ એવી ચેષ્ટા ગોશાળાનાં કૃત્યોને ખ્યાલ આપવા માટે નીચલો કરતે નજરે જોયે છે. બલદેવ અને વાસુદેવની મૂર્તાિપ્રસંગ શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના ગ્રંથમાંથી અક્ષરશઃ ઉતારું એને બદલે એવા જ ભાવવાળા નામના એક ગૃહસ્થના છુંઃ “ગોશાળા સહિત પ્રભુ કેલ્લાક ગામે આવ્યા.
હાથમાં એ ચેષ્ઠા કરવામાં આવી હતી, અને એમ કરવામાં ત્યાં રાત્રે એક શૂન્ય ગૃહમાં પડિમા ધરીને રહ્યા. ની નકટાઇ અને ડરપોક તથા આત્મશ્રદ્ધા વગરના હિંદી
ગશાળા’એ પિતાનું “મહાભ્ય” માન્યું હતું ! ગોશાળાઓગશાળ વાનરની જેમ ચપળતા કરતે હેના દ્વારા એની સહનશીલતાની અવધિ ! અથવા બરાબર છે કે, આગળ બેઠે. તે ગામના સ્વામીને સિંહ નામે પુત્ર સ્થલમાંજ અહેનિશ રમનારને એવા શાળાના પુરષચિહતો. તે એક દાસી સાથે રતિક્રીડા કરવા આ શૂન્ય હથીજ કલ્યાણ માનવાનું નશીબમાં લખાયેલું હોય છે.
રે
એ પરવામાં આ નાની
