________________
જનયુગ
ભાદ્રપદ-આધિન ૧૯૮૨ પ્રહારો સહનાર પણ આ જાતનાં આક્રમણ આગળ કાંઈ નથી અને લખવા દીધું નથી. હેમના પછી ઓગળી જાય છે. હૃદય જેમ વધારે કમળ અને લાંબે વખતે સૂત્રગ્રંથ meditation દ્વારા નહિ પણ બુદ્ધિ જેમ વધારે તીવ્ર અને શુદ્ધ તેમ આ જાતના સ્મરણ શક્તિ દ્વારા લખાયા હતા. એ કાળે પ્રચલિત આક્રમણને સંભવ વધારે. આખરે લાગણી અને ધર્મ યોજનાઓની અસર જૈન સૂત્રરચના પર અવશ્ય બુદ્ધિ બને પડદા તૂટીને મધ્યસ્થ જત વ્યક્ત થાય પડી છે, અને સ્વાભાવિક રીતે પડી છે, એમ હારું છે ત્યારે તેની વિજળીથી ઇન્દ્રિયોમાં અસા દૃઢ માનવું છે. આધુનિક ગ્રંથ કરતાં સૂત્રગ્રંથોમાં ધારણ શક્તિ વધે છે. આજની, આખી સંસ્કૃત વિશેષ મહત્તા છે એ હને માન્ય છે, પણ મધ્ય દુનિયામાં ઉથલપાથલ કરવા જેટલી શક્તિ તે વ્યક્તિમાં કાળમાં “છૂપાવવાની, ઘેરા રંગ પૂરવાની, અતિશહેવા સંભવ છે, પણ એશ્વર્યાના પ્રાગટય પછી એવી યોકિત કરવાની, વિરોધાભાસની, અલંકાર મારફતજ ઈચ્છા સંભવતી જ નથી. ઉત્પત્તિ, વિકાસ અને લય બલવાની જે પ્રકૃતિ વ્યાપી રહી હતી તે બ્રાહ્મણના રૂપે આખા વિશ્વને પિતાના હસ્ત’માં જેનારને કયું ખ્રિસ્તીઓના તેમજ જેના-સર્વન શાસ્ત્ર રચના તેડવા ફોડવાની અને કયું રૂપાંતર કરવાની કુતુહળ કાર્યમાં પણ છે વધતે અંશે દેખા દે છે. આજે બુદ્ધિ થવા પામે ? જેઓએ રાજ્યોની ઉથલપાથલ મનુષ્યનું આયુષ્ય ઘટયું છે, રોગોના ઉપદ્રવ વધ્યા કરી છે, દુનિયા આખીમાં ધર્મવ્યવસ્થા ઉપરનીચે છે, જીવનકલહ વધ્યો છે, “ફુરસદ’ અને ‘એકાંત' કે કરી નાખી છે તેઓ પૂર્ણતાની કાંઈ અંશે પણ નીચે જે અધ્યાત્મ વિદ્યાની પહેલામાં પહેલી અને અનિહતા અને એ સ્થિતિથી આગળ વધવાને બદલે વાર્ય જરૂઆતે છે હેની તે પ્રાયઃ દુર્લભતા થઈ. એ શક્તિને • વ્યય કરવામાં એમણે એ જીદગીને પડી છે એવા યુગમાં સ્કૂલ, સૂક્ષ્મ અને આત્માના ઉપયોગ કર્યો હતો. શ્રી મહાવીરે “શાસન” સ્થાપ્યું સ્વરૂપનું જ્ઞાન બુદ્ધિગમ્ય રીતે આપવાને તેમજ એમ છે કે જેને શાસ્ત્રજ કહે છે, અને તેજ શાસ્ત્રો આત્મશકિત પ્રકટાવી શકે એવી ક્રિયાઓ પ્રેરવા માટે, એમને કૈવલ્ય “સપૂર્ણતા પ્રાપ્ત થયાનું પણ કહે એજ શાસ્ત્રના આધારે, નૂતન જ્ઞાનકાંડ અને નૂતન છે–પણ વસ્તુતઃ એ બે ઘટનાઓ પરસ્પર વિરોધી ક્રિયાકાંડ જાવાની પૂરેપૂરી જરૂર છે. આ સૂચન છે. શ્રી મહાવીરને ગુરૂ માની જેઓ એમના પગલે માત્ર વાંચીને કેટલાકે ખળભળાટ કરી મૂકશે, એ ચાલવા લાગ્યા એમણે પિતાની “
વિજ્ઞા'થી શાસન મહારી કલ્પના બહાર નથી. પણું જે હું ધર્મને જરૂર સ્થાપ્યું, અને તે શક્તિનો ઉપકાર મહાવીરથી આસ્તિક હાઊ, ધર્મના બહુમૂલ્યપણામાં જે હું થયેલ હોઈ તેઓએ રચેલા ધાર્મિક જગતના સૃષ્ટા માનતો હોઉ, તે એ ધર્મનું સાહિત્ય ગમે તે કારતરીકે ઉપકારી પુરૂષનું નામ વાપર્યું એ બનવા જોગ ણથી ઉપયોગરહીત ૫ડયું રહે તે કરતાં હની છે, વળી દુનિયાનાં લેકેને ઉપદેશની વધુમાં વધુ વધુમાં વધુ ઉપયોગ થવા પામે એ ઈચ્છયા વગર હું અસર થવા પામે એ શુભ આશયથી પણ સંપૂર્ણ રહી શકું જ નહિ, અને એ પ્રશસ્ત ઈચ્છા જે શાસન પ્રવર્તાવવાની ક્રિયાના કર્તા બતાવવા પડ્યા હોય. પડછાયા માત્ર નહિ પણ વૃત્તિ રૂપે હોય તે તે જો શ્રી મહાવીરે જ શાસન ચલાવ્યું હોત તે એમના ઉદગાર રૂપે બહાર પડ્યા વગર પણ રહી શકે નહિ. હાથથી કે એમના પટ્ટ શિષ્ય ગરમાદિ કોઈના હાથથી એને અર્થ કાંઈ એ નથી કે મઠારી એ ઈચ્છા એકાદા શાસ્ત્રની યેજના જરૂર થવા પામી હોત. હામે બડબડવાને કઈને હક નથી. એ તે, હમેશ અઢી હજાર વર્ષ ઉપર અન્ય શાસ્ત્ર જરૂર હતાં, એ દરેક બાબતમાં થતું આવ્યું છે તેમજ, થયાં કરશે. શાસ્ત્રોની મોટી અસરને ભય પણ વિદ્યમાન જૈન પ્રશસ્ત કે અપ્રશસ્ત, જયાં 'ઇચ્છા' છે, ત્યાં વિરોધ શાસ્ત્રોમાં સ્થળે સ્થળે જોવામાં આવે છે, તે પછી પણ હોવો જ જોઈએ. પણ કંથ-ઈચ્છારહિતપણુંસમકિતીઓની રક્ષા અને પ્રગતિ અર્થે ગરમાદિ પ્રગટે ત્યાં સુધી “ઈચ્છા હૃરણ તે રહેવાનું જ જૈફેર કાંઈ લખતા ગયા હોત, પણ મહાવીરે લખ્યું છે તે પછી પ્રશસ્ત ઈચ્છા માટે અને શરમાવાની
તે કરતાં તેને
પૂર્ણ
. વધુ ઉપયોગ થવા પર
