Jain_Satyaprakash 1946 02

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 9

અંક ૫] ન્યતિષ્કરડકમેં એક સંદેહસ્થાન ઔર ઉસકી સંદેહનિવૃત્તિ [ ૧૩૫ તેને તાગ કહાડી શકે તેમ છે. વળી એ દરેક કારણું સમજપૂર્વક કરવાની કહેલી છે. એમાં આરોગ્યને અગ્રસ્થાન અપાયેલ છે. આજનું વિજ્ઞાન તેમજ પ્રાચીન-અર્વાચીન આરોગ્યશાસ્ત્રી એમાં સાક્ષી પૂરક છે. જ્યાં નિગ્રંથમામને ઉમદા અને અતિ અગત્ય ભગવતે તપ અને ક્યાં શાક્યમુનિએ આચરણમાં મૂકેલ તપ! આચરણમાં મુકાયેલ એ જુગુપ્સત કરણને આજના યુગમાં તપ તરીકે ઓળખવામાં પણ શરમ લાગે તેમ છે. તાત્પર્ય એક જ છે અને તે એ જ કે ચાલુ કાળનાં સાધનોનો ઉપયોગ કરી, અભ્યાસ વધારી, વર્તમાન કાળના સાધવર્ગ શોધખોળમાં લીન બનવાનું છે. માત્ર જેનોને કિવા ઉપાશ્રયમાં આવતા મહાનુભાવોને શ્લેકોના અર્થ કિવા ચરિત્ર સંભળાવી બેસી ન રહેતાં જગતના ચોકમાં જે જે જિજ્ઞાસા પ્રગટી છે એને ક્યાસી કહાડી પૂરી પાડવા કમર કસવાની છે. વિશ્વ આજે જે વસ્તુ માંગે છે એ પ્રભુશ્રી મહાવીર દેવના સિદ્ધાંતમ ભરી પડી છે. પણ એ બહાર મૂકવાનો માર્ગે દેશકાળને અનુરૂપ કરવાના છે. એ પાછળ મંડતાં જ જણાશે કે આપણું ઘરનું કેટલુંયે બીજાના નામે ચઢી જઈ વિશ્વના બજારમાં મૂલ્યવાન તરીકે ખ્યાતિ પામી રહેલ છે. ज्योतिष्करंडकमें एक संदेहस्थान और उसकी संदेहनिवृत्ति लेखक:-श्री भा. रं. कुलकर्णी, बी. ए. (संशोधक, राजवाडे संशोधन मंडळ धुलिया.)
ज्योतिष्करंडक ग्रंथमें पद्योंके क्रमांकोंमें दो स्थानों पर स्पष्टतासे दो त्रुटियां पाई जाती हैं। पद्य नं. ५३ के नंतर पद्य नं ५४ के बदले एकदम नं. ५५ आता है। और पद्य नं. २८८ दो बार आया है । इससे सामान्यतः दो प्रकारके अनुमान हो सकते हैं
एक तो इस ग्रंथके पद्योंको क्रमांक देनेमें किसी लेखकसे भूल हो गई हो । क्योंकि इन दो भूलोंके होते हुए भी ग्रंथकी पद्यसंख्या वास्तवतः एक ही रहती है। और दूसरा भनुमान यह हो सकता है कि इस ग्रंथका नं. ५४का पद्य लुप्त हो गया और २८८ नं. वाले दो पद्योंमेसे एक प्रक्षिप्त होना चाहिये।
इस छोटेसे लेख में इन दोनों अनुमानोंका ज्योतिष्करंडक ग्रंथके विषयकी दृष्टिसे परीक्षण कर इनमेंसे कौनसा अनुमान करना स्वीकार्य है यह देखनेका प्रयत्न किया जाता है। नं. २८८ वाले दो पद्योंमेंसे यदि कोई भी एक पद्य प्रक्षिप्त साबित हो सका तो लेखकका हस्तदोषका अनुमान करना व्यर्थ होगा। अतएव. इन दो पद्योंका प्रथमतः परीक्षण करना आवश्यक है । वे पद्य ये है:
दक्खिणअयणे सूरो पंच विसुवाणि वासुदेवेण ॥
जोएइ उत्तरेण वि आइच्चो आसदेवेण ॥ ___ और:
लग्गं च दक्षिणायणविसुवेसु अस्स उत्तरं अयणे ॥ गं साई विसुवेसु पंचसु वि दक्खिणं अयणे ॥