Jain_Satyaprakash 1946 02

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 28

૧૫૪ ] શ્રી જૈન સત્ય પ્રકાશ
[વર્ષ ૧૧ અહિંસાની દષ્ટિ-અહિંસા (દયા)ની દષ્ટિએ પણ રાત્રિભોજન કરવું તે ઉચિત નથી, દિવસના આપણે જેટલું નિરીક્ષણ કરી શકીએ છીએ તેટલું રાતના ગમે તેટલો દીવાબત્તીને પ્રકાશ હોય છતાં પણ કરી શકતાં નથી. દિવસે દુરબીનથી આપણે જોઈએ તો હવામાં અગણ્ય છો ઊડતા દેખાય છે. તે રાતના આપણે જોઈ શકતા નથી, એટલું જ નહીં પણ આપણે તેના ઘાતક થઈએ છીએ. રાત્રિભેજનમાં જે જવાના કલેવર આવી જાય છે તે અસ્વાથ્યકર અને પ્રાણઘાતક થાય છે. આ માટે યોગશાસ્ત્રના ત્રીજા પ્રકાશમાં કહ્યું છે તે જુએ–
“એક જિસ્ટિા નિ, લા ગોવરજૂ I कुरुते मक्षिका वांति, कुष्टं रोगं च कोलिकः ॥५०॥ कटको दारुखंड च, वितनोति गलव्यथाम् ॥ व्यंजनांतर्निपतितस्तालु विध्यति वृश्चिकः ॥५१॥ विलग्नश्च गले वालः, स्वरभंगाय जायते ॥
इत्यादयो दृष्टदोषाः, सर्वेषां निशि भोजने ॥५२॥ ભોજનમાં જે ફીરો આવી જાય તો તે બુદ્ધિને નાશ કરે છે, માખી વમન કરાવે છે, કરોળી આથી કોઢને રોગ થાય છે, કાંટો અગર લાકડાની કરચ ગળામાં દુઃખ ઉત્પન્ન કરાવે છે, શાકની અંદર જે વીંછી આવી જાય તે તાળવું વીંધી નાખે છે, અને જે ગળામાં વાળ રહી જાય તે સ્વરનો ભંગ થાય છે, આ સર્વ દોષે રાત્રિભોજનમાં દેખાય છે.
ઉપરોક્ત સર્વ દેશોમાંથી રાત્રિભોજન નહીં કરનાર બચી શકે છે, પણ કરનાર બચી શકતો નથી. માટે અહિંસાના ઉપાસકોએ તો અહિંસાની દષ્ટિએ રાત્રિભોજન વર્જવું જોઈએ.
વેદક દૃષ્ટિ-વૈદક દષ્ટિએ પણ રાત્રિભોજન કરવું તે ઉચિત નથી. જગતમાં ત્રણ વસ્તુ ત્રણ તત્ત્વની પિષક છેઃ કફને પિષક ચંદ્ર છે, પિત્તનો પોષક અક (સૂર્ય) છે અને વાયુ ચારે તરફ ભરેલો છે. આપણું શરીરમાં પણ મુખ્યતાએ ત્રણ તત્ત્વ છે. પિત્ત, કફ અને વાયુ. વૈદકશાસ્ત્ર કહે છે કે જ્યારે પિત્ત નાડી ચાલતી હોય ત્યારે ભોજન કરવું જોઈએ. પિત્ત નાડી કયારે ચાલે છે કે તેને પોષક સૂર્યનાં કિરણ મળે ત્યારે. અર્થાત આપણું હદયકમળને અને નાભિકમળને સૂર્ય સાથે સંબંધ છે. જેમ સૂર્યવિકાસી કમળ સૂર્યના ઉદયે પ્રકૃદ્ધિત થાય છે તેમ આપણું જઠરમે પણ જ્યારે સૂર્યનાં કિરણ મળે છે ત્યારે પિત્ત નાડી પિતાનું કામ કરતી હોવાથી અંદર નાંખેલું ભજન સુખપૂર્વક પાચન થઈ શકે છે. પણ આકાશમાં જ્યારે ચારે તરફથી વાદળ ઘેરાયું હેય, સૂર્યનાં કિરણ પણ પૃથ્વી પટ ઉપર પડી શકતાં ન હોય, તે વખતે એની એ જ રઈ હોય છે, એના એ જ આપણે ખાનાર હોઈએ છીએ. છતાં આપણને જોઈએ તેટલી ભૂખ લાગતી નથી, જઠર જોઈએ તેટલું કામ કરી શકતું નથી. ત્યારે આપણે કહેવું પડે છે કે–જકરને પ્રદીપ્ત કરનાર સૂર્યનાં કિરશે મળતાં નથી. અર્થાત દિવસના પણ જ્યારે સૂર્ય વાદળોથી ઢંકાઈ જાય છે ત્યારે ખાધેલા ભોજન પચી શકતાં નથી, તે રાત્રે ખાધેલાં ભોજન કઈ રીતે પચી શકે? આવી સીધી અને સરલ વાત સૌ કઈ સમજી શકે તેમ છે.