Jain_Satyaprakash 1946 02

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 27

રાત્રિભોજનનો નિષેધ
લેખક : પૂજ્ય મુનિ મહારાજ ની સુશીલવિજયજી રાત્રિભોજન એ આરોગ્યની દૃષ્ટિએ, અહિંસાની દષ્ટિએ, વૈદકની દષ્ટિએ અને શાસ્ત્રની દષ્ટિએ—એમ અનેક દષ્ટિએ ઉચિત નથી. ધર્મશાસ્ત્રને બાજુ પર મૂકીને આરોગ્યની દષ્ટિએ વિચાર કરીએ તે પણ રાત્રિભોજન કરવું તે ઉચિત નથી લાગતું. આપણી સામે બે
વ્યક્તિ ઊભી છે. એક રાત્રિભોજન કરે છે, બીજી કરતી નથી. આ બેમાં આપણે મધ્યસ્થ બુદ્ધિથી વિચાર કરીશું તો જરૂર ભિન્નતા લાગશે. જે રાત્રિભોજન કરે છે, તેણે રસનેન્દ્રિયને ગ્રેવીસે કલાક છૂટી મૂકી દીધી છે. અને જે રાત્રિએજન નથી કરતે, તેણે બાર કલાક રસનેન્દ્રિયને જીતી છે. પાંચે ઈદ્રિયમાં પ્રબલમાં પ્રબલ રસનેન્દ્રિય છે. જુઓ–
• એક એંશી:વર્ષને ડોસો જેની આંખનાં તેજ ઘટી ગયાં હોય, કાનમાં બેરાશ આવેલી હેય, નાકમાંથી લીંટ વહેતાં હોય, મેઢાની બત્રીસી ચાલી ગઈ હોય, શરીર પર કરચલી પડી ગઈ હાય, અંગ ધ્રુજતું હોય અને પેટમાં માલ ખપતો ન હોય, તેને આપણે પૂછીએ કે દાદા ! બજારમાં નટલાકે આવ્યાં છે, તે જોવાને અમે જઈએ છીએ. આપને આવવું છે? ત્યારે દાદા જવાબ આપશે કે ભાઈ ! હવે મારે આટલી ઉમ્મરે નટ જોઈ ને શું કરવું છે? એટલે ચક્ષુઈન્દ્રિયનો વિષય મંદ પડયો. ફરી કોઈ પૂછે, દાદા! મહીં નાટકશાળામાં સુંદર ગીતગાન થવાનું છે. આપને સાંભળવા આવવું હોય તો ચાલો. ત્યારે દાદા કહેશે કે ભાઈ ! આ વૃદ્ધાવસ્થાએ હવે ગીત–ગાન સાંભળીને શું કરવું છે? એટલે કન્દ્રિયને વિષય મંદ પડે. વળી કઈ પૂછે, દાદા ! આ સુગંધીદાર અત્તર આવ્યું છે. આપને સુંઘવાને માટે જોઈતુ હોય તો થોડુંક ખરીદી લઈએ. ત્યારે દાદા કહેશે કે ભાઈ! હવે મારે બરડા ઘડ૫ણે અત્તર સૂંઘીને શું કરવું છે? એટલે ધ્રાણેન્દ્રિય વિષય મંદ પડયો. વળી કઈ પૂછે દાદા ! આ ઉચ્ચ કોટીને સાબુ છે તેને શરીરે લગાવી, હાઈને નિર્મલ થાઓ. ત્યારે દાદા જણાવશે કે ભાઈ! હવે મારે એવા સ્રાબુ લગાવીને શું કામ છે ? એટલે સ્પર્શેન્દ્રિયને વિષય પણ મંદ પડયો. પણું જે કંઈ જઈને પૂછે કે દાદા ! આ મગની દાળને ગરમાગરમ શીરો બનાવ્યો છે. આપને ખાવો હોય તે લાવું. ત્યારે દાદા કહેશે કે ભાઈ, લાવને
ડે. આ વસ્તુ સૂચવે છે કે વૃદ્ધાવસ્થામાં જ્યારે બીજી ઈન્દ્રિયો શિથિલ થઈ જાય છે ત્યારે પણ આ જીભલડી તે લપલપાયમાન કરતી સતેજ જ રહે છે. માટે રસના જેવી પ્રબલ ઈન્દ્રિયને જીતવી તે કંઈ હેલ નથી, માટે રાત્રિ જન નહીં કરનારે બાર કલાક સુધી તે રસનાને છતી કહેવાય.
બીજુ-રાત્રિભોજન નહીં કરનાર વ્રત–નિયમ ઇત્યાદિ કરી શકે છે, પણ તે કરનાર કંઈપણ કરી શકતો નથી. રાત્રિભોજન નહીં કરનાર મહિનામાં ૧૫ ઉપવાસનું ફળ પ્રાપ્ત કરી શકે છે ત્યારે નહીં કરનાર તેથી વંચિત રહે છે. રાત્રિભોજન નહીં કરનાર એટલે રાગથી બચી શકે છે તેટલો કરનાર બચી શકતો નથી. એટલે કે રાત્રિભોજન નહીં કરનાર જારને જેટલી વિશ્રાંતિ આપી શકે છે તેટલી કરનાર આપી શકતો નથી. રાત્રિભોજન નહીં કરનારમાં જે ગુણો રહેલા છે તે કરનારમાં નથી.