Jain_Satyaprakash 1946 02

Author(s): Jaindharm Satyaprakash Samiti - Ahmedabad
Publisher: Jaindharm Satyaprakash Samiti Ahmedabad

Page 24

૧૫૦ ]. શ્રી જૈન સત્યપ્રકાશ
[ વર્ષ ૧૧ જગતમાં એ ધન્ય છે, કે જે પોતે સદા ઊજળું રહી સને ને ખાસ કરી પિતાને પિષણ કરનારાંને સદા ઊજળાં બનાવે છે. તેથી વિશેષ ધન્ય તે છે, કે જે ભૂલેલા પંથથી પાછો ફરી, પ્રાયશ્ચિત્ત કરી, પુરતો પુરુષાર્થ આદરી, પિતાને કર્તવ્યથી ગ્લાનિ પામેલાં વડીલોને ફરીથી ઊજળાં ને હસતાં કરે છે; કેમકે તેનું કાર્ય વધારે વિકટ હોઈ તેને પુરુષાર્થ વધારે સમર્થ હોય છે.
અનીતિને તજે, નીતિને ભજે, ધર્મને સાચવેને પરમપુરુષાર્થ ભણું વધુને વધુ આગળ પગલાં માંડે એ માનવતાની મોંઘી કમાણી છે. બુદ્ધિનું ફલ સારાસારનો વિચાર કરવો ને સારને ગ્રહણ કરી અસારને છોડી દેવું એ જ હેઈ શકે. ભય ભરેલો સંસાર છે. શાંતિથી બેઠેલાને ક્યારે ક્યાંથી ને કેવી રીતે આપત્તિ આવી પડશે તે કહી શકાય નહિ. પુરમાં લેભાગુ લાખે પિતાનાં થાય છે. પાપમાં પોતાનાં મનાતાં એકે પોતાનાં રહેતાં નથી. દુઃખની વેળા કાણુ કામ લાગશે, એ બેઉને પૂછવું જોઈએ, પુણ્ય કે પાપ ? સુખ, સગવડ ને સ્વાર્થને ભોગ આપી પિતાનું થનારું માનવી આ જગતમાં કેઈએ જોયું છે ? પાપના ઉદયે પિતાના મનાયેલા માણસને ફરતાં કે વિફરતાં વાર લાગતી નથી. પાપમાં પોતે કંડાંય એ પહેલાં માણસે પુણ્યમાં જ સૌને છોડી દેવા જોઈએ. એ રીતે માણી ગૃહસ્થાશ્રમને સુંદર બનાવી પછી સબળ સંયમ ભાવનાથી જીવવું જોઈએ.
ઘણીવાર માણસો વ્યવહારશુદ્ધિ તરફ ધ્યાન આપતાં નથી, પણ ઊંચામાં ઊંચા ને હલકામાં હલકાં માણસોને પણ વ્યવહાર સાચવવા પડે છે. શાસનની શેભાની ખાતર, અનિધમની મર્યાદાની ખાતર, વિશ્વકલયાણની વિશાળતાની ખાતર, મહાનુભાવ મહાત્મા મનિવર્યોને પણ યથાયોગ્ય વ્યવહારશુદ્ધિને સાચવવી પડે છે. જન્મજાતિને લઈ પેટની ખાતર અનીતિને બારુ ધંધો કરનારીઓને પણ મામા, ભાઈ, શિક્ષક, અને જાતિ જેવું કઈ વ્યવહારુ તરત હોય છે. એમાં પણ એમના વ્યવહારની બહાર જતાં બહિષ્કાર થાય છે અને જ્યારે તેઓ તેમના વર્ગને મીજબાની આપી અમુક શરત રવીકારે ત્યારે તેમને તેમના સમૂહમાં સામેલ ગણવામાં આવે છે. નાતરીયા નાતમાં પણ વ્યવહારના બંધનોને, વળગી ચાલવામાં એમની પદ્ધતિએ વ્યવહારશુદ્ધિનું તત્ત્વ મનાયેલું હોય છે. પરાધીન પોષણ કરનારાં અને રિવાજબદ્ધ થયેલાને પણ કેઈના કઈ રીતે વ્યવહારશુદ્ધિની અપેક્ષા હોય છે, તે પછી સ્વતંત્ર પોષણ કરનારા અને મર્યાદાના વંશવેલામાં ઊતરી આવેલાંઓને એ વ્યવહારશુદ્ધિની સંપૂર્ણ અને સતત અપેક્ષા હોય તેમાં તો કહેવું જ શું?
મારાથી પણ નબળાં માણસ કયાં ઓછા છે? એવી સમજ ઘરઘાલી રહી હોય ત્યાં સુધી આપેલો કે અપાતા ઉપદેશ અવળા થઈ પડે છે. અજ્ઞાન ને મેહ ઓછો થાય ત્યારે તે તેની નજર લાખે સારા માણુતાની ગણત્રી કરવા તરફ જ દોડે છે. નીચાંના વર્તનની સરખામણી માણસને નીચાણુ તરફ જ સહજ લઈ જાય છે, જ્યારે ઊંચાના વતનની સરખામણું તેને ઊંચાણમાં-સ્વર્ગમાક્ષમાં લઈ જવાનું કામ કરે છે. -
શિક્ષા પામવાનું સૌભાગ્ય પ્રાપ્ત થતાં કોઈ માણસ જે આડું જુવે, કાંઈ કામમાં કે વાતચીતમાં વ્યર્થ ગુંથાયા જેવું કરે અથવા તો દીવેલ પીધાની જેમ મેને બગાડી મૂકે તે એ પાપનો આદર ને પુણ્યનો અનાદર છે. કેઈ સગું-નેહી કે સજજન કાંઈ નીતિની