________________
શ્રી પ્રશ્નસિંધુ
?
લેખક–આચાર્ય શ્રી વિજયપધસૂરિજી મહારાજ
- ( ગત વર્ષના પૃષ્ઠ ૧૩૦ થી શરૂ ). - ૨૩૮ પ્રશ્ન–શ્રી જિનેશ્વરદેવના સ્વરૂપનું ધ્યાન કરવાની બાબતમાં શ્રી જિનસ્તેત્રાદિમાં ઈયળ અને ભમરીનું દષ્ટાંત આપ્યું છે. અહીં પૂછવાનું એ છે કે-ઈયળ એ બેઇદ્રિય જીવ છે ને ભમરી એ ચઉરિન્દ્રિય જીવ છે. ઈયળને જીવ ભમરીનું ધ્યાન કરતાં ભમરી બને, એ વાત કઈ રીતે ઘટી શકે ?
ઉત્તર–જેમ ઇયળ ભમરીનું ધ્યાન કરતાં ભમરી બને છે, તેમ ભવ્ય જીવે શ્રી જિનેશ્વરદેવનું ધ્યાન કરતાં શ્રી જિનેશ્વરદેવસ્વરૂપ બને છે. એ નિયમ છે કે-જે જેને ધ્યાવે, તે તે બને.” ઈયળ જ્યારે ભમરીનું ધ્યાન કરે છે ત્યારે ઈયળનું આયુષ્ય પૂર્ણ થયા બાદ તેના કલેવરમાં ઇલિકાને જીવ અથવા બીજે જીવ બીજી ગતિમાંથી આવીને ચઉરિંદ્રિય ભમરીરૂપે ઉપજે છે. આ રીતે ઈયળ ભમરીનું ધ્યાન કરતાં ભમરી બને છે. કહ્યું છે કે-“રઢિયા જેવા જિજ્ઞાસાવડા ના અરોચ્ચેના ચૌuત રતિ 'એ જ પ્રમાણે શ્રી વીતરાગસ્તોત્ર ટીકાદિમાં પણ જણાવ્યું છે.
- ૨૩૯ પ્રશ્ન-ચક્રવત્તી છ ખંડના અધિપતિ કહેવાય છે. અહીં ખંડ શબ્દને અર્થ શું? તથા તે છ ખંડની બે વિભાગમાં કઈ રીતે વહેંચણી કરવી ? - ઉત્તર-ભરતક્ષેત્રના બે વિભાગ છે. દક્ષિણ બાજુને ભરતક્ષેત્રને વિભાગ ‘દક્ષિણાધ કરત' નામથી ઓળખાય છે અને ભરતક્ષેત્રને ઉત્તર બાજુને વિભાગ “ઉત્તરાર્ધ ભરત ” નામથી ઓળખાય છે. છ ખંડમાંના ત્રણ ખંડ દક્ષિણાર્ધ ભરતના આ પ્રમાણે જાણવા ૧ મયખંડ–ગંગા નદી અને સિંધુ નદીને વચલા પ્રદેશ તે “મધ્યખંડ” નામથી ઓળખાય છે. એ એક ખંડ. ૨ ગંગાનિકૂટખંડગંગા નદીને પૂર્વ બાજુને પ્રદેશ એ બીજો ખંડ. ૩ સિંધુનિકૂટખંડ-સિધુ નદીનો પશ્ચિમ બાજુને પ્રદેશ એ ત્રીજો ખંડ. આ જ પ્રમાણે-ત્રણ ખંડ ઉત્તર ભારતમાં જાણવા. આ છ ખંડને ચક્રવત્તી જીતે ત્યારે તેને ચક્રવર્તી પણાનો રાજ્યાભિષેક થાય, ત્યારથી તે ચક્રવત્તી રાજા તરીકે ગણાય.
૨૪૦ પ્રશ્ન-ચક્રવર્તી રાજાના સૈાદ ને કયા કયા?
ઉત્તર–૧ ચક્રરત્ન, ૨ છત્રરત્ન, ૩ ચર્મરત્ન, ૪ દંડરત્ન, ૫ મણિરત્ન, ૬ ખડુંગરત્ન, ૭ કાકિણીરત્ન, ૮ સેનાપતિ, ૯ ગાથાપતિન, ૧૦ વાદ્ધકિરન, ૧૧ પુરોહિતરત્ન, ૧૨ અશ્વરત્ન, ૧૩ સ્ત્રીરતન અને ૧૪ ગજરત્ન. આ રીતે ચૈદ રત્નોના
