________________
પ્રભુ પ્રત્યક્ષ છે.
2222 લેખક—આચાર્ય શ્રી વિજયકસ્તૂરસૂરિજી મહારાજ
એમ તેા બધાય એક સરખી રીતે માને છે કે સચા શુદ્ધાત્મસ્વરૂપ પ્રભુતા અપનો સાક્ષાત્કાર કરી શકતા નથી કારણ કે તે અરૂપી છે માટે નિરાકાર છે તેથી તે અદ્રશ્ય છે. નિરાવરણવિશિષ્ટ જ્ઞાન સિવાય જડાત્મક ક્રાઇ પણ ઇન્દ્રિય ગ્રહણ કરી શકતી નથી, માટે સર્વજ્ઞ થયેલા જ આત્માને પ્રભુ પ્રત્યક્ષ છે; બાકીના જીવા તે। અનુમાનથી અથવા તે શાઓમાં લખાયેલા સક્રોક્ત વચનેાથી જાણી શકે 'છે.
પ્રથમ તેા શાસ્ત્રોમાં મંડનપદ્ધતિથી વસ્તુસ્વરૂપનું વર્ણન કરવામાં આવે છે તે જેને મુદ્ધિગમ્ય ન થવા છતાં પણ શ્રદ્ધાગમ્ય થાય છે. તેને તે કાઇપણ પ્રકારની આશંકાનુ કારણુ ન હેાવાથી યુક્તિ-પ્રયુક્તિને અવકાશ હેાતા નથી, પણ કેવળ મુદ્ધિગમ્ય વસ્તુને જ આદરનારને માટે શાસ્ત્રમાં ખંડન-મન બંને પતિઓને અનુસરીને યુક્તિ-પ્રયુક્તિને આશ્રય લેવામાં આવ્યા છે. આ વસ્તુ ભિન્ન ભિન્ન માન્યતાને અનુસરીને પ્રસિદ્ધિ પામેલા દરેક શાસ્ત્રોમાં દષ્ટિગાચર થાય છે.
66
અપનો કેવળ બુદ્ધિગમ્ય બધું ય કરી શકતા નથી તેમજ જેટલુ` બુદ્ધિગમ્ય થાય છે તેટલાને સાક્ષાત્કાર પણ કરી શકતા નથી. તેાયે બળવત્તર જાસ્વરૂપ માહ કર્મના દબાણુને લઈને જડવાદના પક્ષપાતી હાવાથી આત્માનું અસ્તિત્વ અને તેની વિશિષ્ટ, વિશિષ્ટતર શકિતએમાં અનેક આશકાએ ઊભી કરીને આવરગ્રસ્ત પેાતાની ઘણી જ ટૂંકી બુદ્ધિથી તેની અસિદ્ધિ માટે યુક્તિ-પ્રયુકિત કરે છે, કારણ કે તેમણે પેાતાના જીવનમાં વિલાસને પ્રધાનતા આપેલી હેાય છે, માટે તેમને અનાત્મવાદી થવું જ પડે છે. જે અનાત્મવાદી છે તે પ્રાયઃ વિષયાસક્ત હાવાથી ઇંદ્રિયાના દાસ હેાય છે. તેઓ પોતાના ક્ષુદ્ર વિષયા પાષવાને આત્મવાદિયાને કે જેમનાથી પેાતાની વિષયાસકિત પેાષાતી હૈાય તેમને અનાત્મવાદ તરફ્ દેારવા પોતાની દુશ્રુ*દ્ધિના ઉપયાગ કરેછે. વાણી તથા વર્તનમાં તેમનેા દેખીતા ડાળ આત્મવાદ જેવા જ હાય છે જેથી અણુજાણુ આત્મવાદી દેરાઇ જાય છે. પછીથી ઓછી બુદ્ધિવાળાને અનાત્મવાદથી વાસિત કરે છે.
વિષયાસક્ત ભલે જડવાદને પાત્રે પણ આત્મવાદ સિવાય જડવાદને અવકાશ જ નથી. મુદ્ધિગમ્ય અને જેટલું પ્રત્યક્ષ છે તેટલું જ સાચું છે, એમ માને છે તે માટી ભૂલ કરે છે, અથવા તે ભુદ્ધિ અને પ્રત્યક્ષનું સાચુ` સ્વરૂપ એળખ્યા સિવાય વિલાસના માર્ગ સરળ બનાવે છે, સમુદ્ધિથી વિચાર કરવાથી સ્પષ્ટ સમજાય છે કે, પ્રતિપક્ષી વંસ્તુ સિવાય કાઇ પણ વસ્તુનું અસ્તિત્વ હાઇ શકતું નથી. જડતું અસ્તિત્વ માની તેની સિદ્ધિ માટે જે કાંઇ મેલાય છે તે ચૈતન્યના વિરાધમાં જ મેલાય છે માટે ચૈતન્ય જેવી વસ્તુ સસારમાં અરિતત્વ ધરાવે છે, ત્રણે કાળમાં વિદ્યમાન છે. આત્મા જેવી કોઇ વસ્તુ જ ન હેાય તે જડની એળખાણ આપી શકાય જ નહિ. જડની વ્યાખ્યા ઉપરથી ચૈતન્યની સિદ્ધિ થાય છે. જડથી વિપરીત ગુણુ-ધર્મવાળે આત્મા છે અને આત્મગુણુ-ધમ થી વિપરીત ધર્માંવાળુ જડ >! (૫૦)
