________________
૪૯
અંક ૨–૩ જો ]
શ્રી પ્રાંસÝ
હાસ્યાદિ નાકષાયને ક્ષય કર્યો. અહીં ૨૧ પ્રકૃતિને ક્ષય કરવાનું કહ્યું, તેનુ કારણ એ કે અનંતાનુબંધી ક્રોધ, માન, માયા, લાભ, સમ્યક્ત્વ મેાહનીય, મિામેાહનીય, મિથ્યાત્વ માહનીયના ક્ષય કરીને જ ક્ષાયિક સમ્યકત્વને પામેલ ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવ જ ક્ષપણ માંડી શકે. આ રીતે આઠમા ગુણુસ્થાનકની પહેલાં અનંતાનુબંધી ક્રોધાદિ સાત પ્રકૃતિના ક્ષય કરેલ હાવાથી આઠમા ગુણુસ્થાનકથી માંડીને દશમા ગુણુસ્થાનક સુધીના ત્રણ ગુણુસ્થાનકામાં એકવીશ પ્રકૃતિને ક્ષય કરી-શ્રી અરિહંત પરમાત્મા મારમાં ક્ષીણકષાય વીતરાગ છદ્મસ્થ ગુણુસ્થાનકે જઇ અંતિમ સમયે જ્ઞાનવરણીય કર્મો, દર્શોનાવરણીય કર્મ, અંતરાય કર્મના ક્ષય કરી કેવલજ્ઞાન પામે એમ નિશ્ચયનય કહે છે, ને તેરમા સયાગી કેવલી ગુણુસ્થાનકના પહેલા સમયે કેવલજ્ઞાન પામે એમ વ્યવહારનય કહે છે. અજ્ઞાન, ક્રોધ, મદ, હાસ્યાદિ અઢાર ઢાષા ઘાતીકર્મોના ઉદ્ભયથી જ સંભવે છે. દેવાધિદેવ શ્રી અરિહંત પરમાત્માએ જ્ઞાનાવરણીયાદિ ચાર ઘાતિકર્માના ક્ષય કર્યો છે, તેથી તેમને ૧૮ દેષમાંના એક પણુ દાષ નહિ હાવાથી દેવાધિદેવ કહી શકાય.
૨૪૯ પ્રશ્ન—ભાવદેવનુ સ્વરૂપ શુ?
ઉત્તર—હાલ દેવાયુષ્યને ભાગવનારા ભુવનપતિ, જંતર, જ્યાતિષ્ક, વૈમાનિક દેવા ભાવદેવ કહેવાય. દેવાયુષ્યને આંધનારા જીવે દેવભવની પહેલાના ભવને અમુક ભાગ ગયા પછી દેવાયુષ્યનેા અંધ કરે. જ્યારે પૂર્વભવનુ આયુષ્ય પૂરું થાય ત્યારે દેવાયુષ્યના ઉદય થાય. અહીંથી માંડીને જ્યાં સુધી દેવાયુષ્ય લેગવાય ત્યાં સુધી ભાવદેવ કહેવાય.
૨૫૦ પ્રશ્ન—ભવ્ય દ્રવ્યદેવપણુ કવા ક્યા જીવે
પામી શકે ?
ઉત્તર—અસંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા યુગલિયા ( મનુષ્ય, તિય ચા ) અને અનુત્તર વિમાનનો સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનવાસી દેવા ભવ્ય દ્રવ્યદેવપણું ન પામી શકે. અસંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા યુગલિયા યુગલિકભવનું આયુષ્ય પૂરું કરીને તરત જ દેવપણું જ પામે તેથી તેઓ ભવ્ય દ્રવ્યદેવપણું ન પામે. ભવ્ય દ્રવ્યદેવ તરીકે દેવાયુષ્યને આંધનારા જ મનુષ્યા અને તિર્યંચા લઇ શકાય. આવા મનુષ્યપણે કે તિર્યંચપણે અન ંતર ભવમાં તે યુગલિયાએ ઉપજે નહિ ને દેવપણે જ ઉપજે આવેા નિયમ હાવાથી જણાવ્યું કે તે યુગલિયાએ ભવ્ય દ્રવ્યદેવપણ્ પામે નહિ. તથા સર્વાર્થસિદ્ધ વિમાનના દેવા નિશ્ચય કરીને એકાવતારી હાવાથી એટલે તેઓ પેાતાનુ તેત્રીશ સાગરોપમ પ્રમાણુ દેવાયુષ્ય પૂરું કરીને અનન્તર એક જ મનુષ્યભવ કરીને માક્ષે જનારા હેાવાથી પરભવનું આયુષ્ય નહિ માંધનારા એટલે એકાવતારી મનુષ્યપણે જ ઉત્પન્ન થશે. ભવ્ય દ્રવ્યદેવ તેવા નથી કારણ કે તેઓ તે દેવાયુષ્યને બાંધનારા જ હાય, માટે એમ કહ્યું કે-સર્વા સિદ્ધ વિમાનના દેવા ભવ્ય દ્રવ્યદેવપણે ઉપજે નહિ.
( ચાલુ )
