________________
૫૮
શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ માર્ગશીર્ષ-પષ.
(૨૫૫ ) ભવિષ્યની આપત્તિની આગાહી કરવા જેવું કોઈ ખરાબ કે બેવકુફી ભરેલું કામ નથી. આક્ત આવી પહોંચે તે પહેલાં તેની
પ્રતીક્ષા કરવી એ તે કેવી ગાંડાઈ! ચૈતર માસમાં દનિયાં તપ્યાં નથી, અખાત્રીજને દિવસે મામા ભાણેજનું બાણ બેઠું નથી, રાયણ ( રોહિણી નક્ષત્ર) દાઝી છે. કતિકાએ કોલ આથો નથી, અસાડી બીજ વરસી નથી; આવાં આવાં વચનો કાઢી છવ બાળવાનો શું અર્થ છે ? અથવા જન્માક્ષર જોઈ મંગળ, બુધ કે બૃહસ્પતિનાં ઘરે ગણી પ્રથમથી કકળાટ કરવામાં શું લાભ છે ? ભવિધ્યમાં આવનારી આફતને રોકવાની શક્તિ હોય તે સમજવા, બાકી નકામે કકળાટ કરવામાં, દુકાળ પડવાનું છે એવી આગાહી કરવામાં, એકનો એક દીકરો માંદો પડ્યો છે તે ઘડપણ બગાડી નાંખશે એવી ચિંતા કરવામાં કે પુખ્ત ઉમરે બેરી અંતરિયાલથી લખીતંગ કરાવશે એવા અશુભ વચના બોલવામાં કે એને લગતા વિચારો કરવામાં શો લાભ થવાનો છે તેનો કોઈ વિચાર કરતું નથી. ભૂતકાળ સારો હતો અને ભવિષ્યમાં ધરતી રસાતળ જવાની છે, પ્રાણીઓ દુઃખી થવાના છે, સુખાકારી બગડવાની છે, મોટા રોગો આવવાના છે–આવા વિચારોથી કઈ જાતને લાભ માનવામાં આવ્યો છે ? આમાં માણસની નિર્બળતાનું પ્રદર્શન છે અને માંદા મનના સણસણાટ છે અથવા એ એક પ્રકારની બ્રાંતિ, નિર્માલ્યતા, મૂર્ખાઇ છે અને યોગ્ય શબ્દોમાં કહીએ તો એમાં નરી ગાંડાઈ છે, ઘેલછા છે, ભયભીતતા છે, બાયલાવેડા છે.
આફત આવ્યા પછી તે કકળાટ કરવાનો છે જ, તો પછી પહેલેથી કકળાટ કરી તેની ગાઢતામાં વધારો કરવાનો કશો અર્થ નથી. થયું તે જોગવ્યું, થશે–આવી પડશે તે જોયું જશે, પડશે તેવા દેવાશે, ભોગવવાનું લખ્યું હશે તે ભગવે જ છૂટકે છે. આ રીતે વિચાર કરનાર બેવડો દુઃખી થતો નથી અને ઘણીવાર તે આવનાર આફત ક૯૫નામાં મોટી લાગે છે તેવી વસ્તુતઃ અનુભવતી વખતે લાગતી પણ નથી. કલ્પનાનાં ચિત્રો મેટાં મોટાં અને વિવિધરંગી જણાય છે, પણ તે મિથ્યા છે. ઘણીવાર ન ધારેલ રીતે આફત વિસરાળ થઈ જાય છે. ત્યારે નાહકની ઉપાધિની ક૯૫નાથી ખિન્નતા શા માટે ઊભી કરવી ? અને આતની આગાહી કરવી એ જ સરિયામ બેટી રીત છે; એમાં દીધદષ્ટિ નથી, વસ્તુસ્થિતિની યેજનાનું અગ્રગામી જ્ઞાન નથી, પાકી ઊંડી સમજણ નથી; માટે ક૯૫નાથી ઊભી કરેલ આફતોના વિચારો કરી નકામી શક્તિને વેડફી ન નાખે, હણહાર મિથ્યા થનાર નથી અને હણહારનું જ્ઞાન હોવાનો દાવો ટકી શકે તેમ નથી. વર્તમાનનો વિચાર કરે, ચાલ પરિસ્થિતિને તાબે થાઓ અને સર્વ સંગે માણવાના માનસને કેળવે. નકામી ચિંતા કરી કલપનાનાં વ્રત ઊભાં ન કરી અને આનંદમગ્ન રહો. સવ સારું થશે એમ માનો અને માનસ કેળવો. કુશળ માણસ આફતની આગાહી ન કરે,
There is nothing so wretched or foolish as to anticipate misfortune. What madness it is in your expecting evil before it arrives !
–SENECA,(6–1–46 )
