________________
૪ ૨–૩ જો ]
પ્રશ્રુ પ્રત્યક્ષ છે
૫૩
અપ્રત્યક્ષ વસ્તુઓને સત્તુના કહ્યા સિવાય જાણી શકે નહિ. સર્વાંનો જ સદેહ અવસ્થામાં અરૂપી અને અપ્રત્યક્ષ વસ્તુએને અપનો આગળ કહી જણાવે છે, જેને તેઓ પેાતાના શિષ્યાને અને તે પેાતાના શિષ્યાને કહી જણાવે છે. આમ પર‘પરાથી જ્યારે ભૂલવા માંડે છે ત્યારે સ્મરણમાં રાખવાને માટે સર્વજ્ઞોના વચનાને પુસ્તકરૂપે લખી લે છે, તેને વિશેષનો ઘેાડી શુદ્ધિવાળાઓને સહેલાઇથી સમજવાને માટે અનેક પ્રકારના દાખલા, દલીલા, ઠંતુ, યુકિતપ્રયુકિતથી સદોકત વચનાના ટીકારૂપે વિસ્તાર કરે છે. પરાક્ષ વસ્તુઓમાં ઉત્પન્ન થતી અનેક પ્રકારની આશકાએનું પોતાની ક્ષાયે પશમિકી બુદ્ધિથી સમાધાન કરે છે એટલે ઘેાડી મુદ્ધિવાળા પણ સજ્ઞના વચનાને સમજી શકે છે. આ બધાયનું આદિ કારણુ સદેહ ઉચ્ચારાયલાં સજ્ઞોના વચના જ છે. જો સદેહ દેહધારી સત્તુ ન માનવામાં આવે તેા દૃશ્ય વસ્તુઓ માટે અનેક પ્રકારની મિથ્યા કલ્પના કરવાથી અને અદૃશ્ય વસ્તુઓને અભાવ માનવાથી સર્વ શૂન્યતાના પ્રસ`ગ આવે અથવા તા દૃશ્ય તથા અદૃશ્ય જગતની વિચિત્રતા જાણુવાને માટે અસત્ કલ્પના કરીને પણ અશરીરીદ્વારા પ્રેરણા જ્ઞાન માનવું પડે કે જે તદ્દન અસંગત છે, યુક્તિયુક્ત નથી, કારણ કે પ્રેરણા જ્ઞાન વાણી વગર હાઇ શકે નહિ. અને વાણી દેહ વગર સંભવી શકે નહિં, અરૂપી અશરીરીથી પ્રેરણા જ્ઞાન મળી શકે જ નહિ. પણુ અશરીરી સવ* શુદ્ધાત્મસ્વરૂપ પ્રભુના આદર્શીને સન્મુખ રાખવાથી અથ્યવસાય શુદ્ધિારા આત્મશુદ્ધિની પ્રેરણા મળવાથી સનપણું મેળવી શકાય છે જેથી પ્રભુના નિરાવરણુ જ્ઞાનને સાક્ષાત્કાર થતાંની સાથે જ પ્રભુને પણ સાક્ષાત્કાર થઈ જાય છે અને શુદ્ધ થયેલા આત્મા સાર્ત્તિઅનંત કાળ સુધી પ્રભુસ્વરૂપે સ્થિર થઇ જાય છે. જ્યાં સુધી તે દેહધારી રહે છે ત્યાં સુધી ખીજા અપના જીવાને જગતનું સાચુ' સ્વરૂપ સમાવે છે, જેથી તે પણ સમ્યક્ ક્રિયાદ્વારા સનપણું મેળવી પ્રભુપદ પ્રાપ્ત કરે છે. આ પ્રમાણે પરપરાથી અનાદિ કાળથી સદેહ સન બનીને પ્રભુપદ પ્રાપ્ત કરતા આવ્યા છે, માટે વ્યકિતગત પ્રભુ થવાથી અનંત પ્રભુ હોઇ શકે છે તે બધાય સર્વનું દશા પ્રાપ્ત કર્યા પછી જ પ્રભુપદને વરેલા હૈાય છે. તેઓ પ્રભુને સાક્ષાત્કાર કર્યા સિવાય પ્રભુપદ પ્રાપ્ત કરી શકતા નથી માટે પ્રથમ નિરાવરણુ જ્ઞાનથી પ્રભુને સાક્ષાત્કાર કરે છે કે જે જ્ઞાનને કેવળજ્ઞાન કહેવામાં આવે છે. કેવલજ્ઞાનના વિકાસને માનવ દેહ કે માનવ જીવન રોકી શકતુ નથી, અર્થાત્ માનવી સન થઇ શકે છે. તેના માટે જગતમાં ન જાય તેવું કાંપણુ હતુ નથી, યાવત્ જ્ઞેય માત્રને જાણે છે, અણુજાણુને જણાવે છે જેથી તે પેાતાના એધ પ્રમાણે જાણું છે, પણ જોઇ શકર્તા નથી; કારણુ કે જ્યાં સુધી આવરણુ ઢાય ત્યાં સુધી કાઈ જણાવે તે। જાણી શકાય પણ જોઇ શકાય નહિં. જ્યારે આવરણુ ખસે છે ત્યારે ખીજાનાં જણાન્યા સિવાય જોઇ શકે છે. અર્થાત્ આત્મપ્રત્યક્ષ કરી શકે છે. રૂપી અને અરૂપી એમ -બે પ્રકારની વસ્તુ હાવાથી પ્રત્યક્ષ પણ એ પ્રકાન્તુ છે. રૂપીમાં પણ સ્થૂળ અને સૂક્ષ્મ એમ એ પ્રકારે રૂપી હાય છે. તેમાં સ્થૂળ રૂપીનું પ્રત્યક્ષ આવરણુગ્રસ્ત આત્મા પણ ઇંદ્રિયાદ્વારા કરી શકે છે, પણ અત્યંત સૂક્ષ્મ રૂપીને ઇંદ્રિયે! ગ્રહણ કરી શકતી નથી માટે તેને આત્મા જ પ્રત્યક્ષ કરે છે. આત્મા ઉપર આવરણુ હાવા છતાં પણ સક્ષ્મ રૂપી પ્રત્યક્ષ કરવાની શક્તિના વિકાસ થઈ શકે છે, તેથી આત્મા ઇંદ્રિયાની તેમજ સર્વનોના વચનાની સહાયતા
