Jain Dharm Prakash 1944 Pustak 060 Ank 04

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 8

' અવૈંક ૪ થા ]
શ્રી પ્રસિધુ
૧૦૩
હાય, તથા ક્ષાયેાપમિક સમ્યક્ત્વ અને રીતે વૈમાનિક દેવાને ઘટી શકે. એટલે તે પારવિક પણુ હાય ને તાવિક પણ હાય. કહ્યું છે કે—“ ટ્રેવતો તેમાનિષ્ઠદેવાનાં ત્રિવિધવિ સમ્યક્ત્તત્ત્વ, આદ્યનપૃથ્વીત્રયના વદ્વતિયં ' તથા ભુવનપતિ, વ્યંતર, યેતિષી દેવામાં ઔપમિક સમ્યક્ત્વ તાવિક જ હાય ને ક્ષાયેાપશર્મિક સમ્યક્ત્વ અ ંને રીતે ઘટે, એટલે પારભિવક પણ હાય ને તાદ્નવિક પણ હાય. ક્ષાયિક સમ્યકત્વવાળા કોઇ પણ જીવ હેાય જ નહિ; કારણ કે– ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ ભવ્યજીવા તે ત્રણે પ્રકારના દેવામાં જાય જ નહિ. પ્રવચનસારાદ્વારની ટીકામાં કહ્યુ` છે કે-“મવનતિયંતોતિાળાં ક્ષાધિ સભ્યત્ત્વ જ્ઞાસ્થય क्षायिकसम्यग्दष्टीनां तेषु भवनपतिव्यंतरज्योतिष्केषूत्पादव्यतिरेकादिति '
,,
૬૦. પ્રશ્ન—મનુષ્યગતિમાં ક્ષાયિક, ક્ષાયે પશ્િમક અને ઔપમિક સમ્યક્ત્વ કઇ રીતે ઘટાવી શકાય ?
ઉત્તર—૧. સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા અને ૨. અસંખ્યાતા વર્ષના આયુવ્યવાળા.આ રીતે મનુષ્યા એ પ્રકારના છે તેમાં સંખ્યાતા વના આયુષ્યવાળા મનુષ્યાને ઔષશર્મિક સમ્યક્ત્ત્વ તાદ્ભાવિક જ હેાય, કારણ કે અહીં તેમને તે નવુ ઉત્પન્ન થાય છે. પાછલા ભવનું ઔપશ્ચમિક સમ્યકૃત્વ લઇને તેઓ અહીં આવી શકે નહિ, માટે તેમને ઔપશમિક સમ્યકૃત્વ પારભવિક ન હેાય એમ સમજવું. બાકીના એ સમ્યક્ત્વ પારવિક પણ હાય ને તાવિક પણું હાય, અસંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા મનુષ્યાને ઔપશમિક સમ્યકૃત્વ તાવિક જ હાય ને ાયિક સમ્યક્ત્વ પારભિવક જ હોય. અહીં ક્ષાયેાપશમિક સમ્યક્ત્વને અંગે બે અભિપ્રાય છે, તે આ પ્રમાણે જાણવા-કર્મ ગ્રંથકારના અભિપ્રાયે તે તાવિક જ હાય, ને ક્ષાયેાપશમિક પારભિવક પણ હાય એમ સિદ્ધાંતકાર અભિપ્રાય જણાવે છે. આ રીતે શ્રી પ્રજ્ઞાપનાસૂત્ર ટીકા પ્રવચનસારાદ્ધાર ટીકાદિમાં જણાવ્યું છે. ૬૦
૬૧. પ્રશ્ન—પ ંચેન્દ્રિયતિય ચામાં ક્ષાયિક સત્ય, સાયાપશમિક સમ્યક્ત્વ, પાર્મિક સમ્યક્ત્વ કઇ રીતે ઘટાવી શકાય ?
ઉત્તર~સાડમાં પ્રશ્નોત્તરમાં મનુષ્યના બે ભેદોની માફક તિય ચાના પણુ બે ભેદ જાણવા, તે આ પ્રમાણે−૧. સંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા તિય``ચા. ૨. અસંખ્યાતા વર્ષના સ્પાયુષ્યવાળા તિર્યંચે. અસંખ્યાતા વર્ષના આયુષ્યવાળા તિય ચામાં પામિક સમ્યકૃત્વ તાદ્ધવિક જ હાય, ને ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ પારવિક જ હાય તથા ક્ષાયેાપમિક સમ્યક્ત્વ-કર્મગ્ર ધકારના અભિપ્રાયે–તાક્ ભવિક જ હાય ને સિદ્ધાંતકારના અભિપ્રાય પારભવિક પણ ક્ષાયેાપશમિક સભ્યકત્વ હાય. ખાકીના એકેન્દ્રિયાદિ જીવાને તે ત્રણ સમ્યક્ત્વેામાંનુ એક પણ ન હાય. તેથી તેમને ઉદ્દેશીને તે ત્રણ સમ્યક્ત્વની વિચારણા જણાવી નથી. આ બાળતમાં વિસ્તારથી જાણવાના જિજ્ઞાસુએ એ પ્રવચનસારાદ્વારાદિમાંથી જેઇ લેવું. ૬૧,
=>><