Jain Dharm Prakash 1944 Pustak 060 Ank 04

Author(s): Jain Dharm Prasarak Sabha
Publisher: Jain Dharm Prasarak Sabha

Page 7

૧૦૨ શ્રી જૈન ધર્મ પ્રકાશ
[ માહ આગળ ચોથી નરક વગેરેમાં જાય નહિ, માટે જ ક્ષાચિક સભ્યત્વની સત્તા હોય તે પહેલી ત્રણ નરકમાં જ હોય એમ શ્રી પ્રવચનસારોદ્ધારાદિમાં જણાવ્યું છે. ૫૭.
૫૮. પ્રશ્ન-ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ, ક્ષાપશમિક સમ્યક્ત્વ, ઔપશમિક સમ્યક્ત્વ આ ત્રણ સમ્યકત્વમાંનું કંઈ પશુ સમ્યક્ત્વ નરકગતિમાં રહેલા નારક જીવાને હાયકે નહિ?
ઉત્તર-નરક ગતિમાં કેટલાએક લઘુકમી (જેએને મેહનીય આદિ કર્મોનો તીત્રોદય વર્તતા નથી તેવી) ભવ્ય જીવો પણ હોય છે. આમાંની પહેલી નરક, બીજી નરેક અને ત્રીજી નરકના જીવોને જે ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ હોય, તો તે પાછલા ભવનું મેળવેલું જ જાણવું. પણ એ ત્રણ નરકમાં નવું ક્ષાયિક સમ્યકત્વ પ્રકટ થાય જ નહિ, કારણ કે-ક્ષાયિક સમ્યવ પામવાની ક્રિયા શરૂ કરનાર જિનાળિક મનુષ્ય જ હોવો જોઈએ એમ “ggવ જ મજુરતો નિકૂવા વધુ વિ ' આ વચનથી જણાય છે. તથા એ શરૂઆતની ત્રણ નરકમાંની કોઇ પણ નરકના છ નવું
પશમિક સમ્યકત્વ પામી શકે છે. એટલે જેવી રીતે પાછલા ભવનું ક્ષાયિક સમ્યવને કે ક્ષાપશમિક સભ્યત્વને લઈને કેટલાએક જ અહીં આવે છે તેવી રીતે પાછલા ભવનું ઔપશમિક સમ્યક્ત્વ લઈને અહીં આવે જ નહિ, કારણ કે તેવા પશમિક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવે તેને વમને જ નરકમાં જાય; માટે એ ત્રણ નરકમાં જે ઐશિર્મિક હોય તો તે ત્યાં નવું થયેલું જ હોય એમ સમજવું. આ મુદ્દાથી જ પ્રવચનસારોદ્ધારાદિમાં કહ્યું છે કે “ શૌરામિ તાજ્ઞવનસાર, ” અને એ રત્નપ્રભા, શર્કરામભા, વાલુકાપ્રભા નરકમાં ક્ષાપશમિક સમ્યક્ત્વ બંને રીતે ઘટી શકે છે. એટલે લઘુકમ જેવો પાછલા ભવનું તે લઈને પણ વે, ને અહીં નવું પણ ક્ષાપશમિક સમ્યક્ત્વ પામી શકે છે. આ કારણથી કહ્યું છે કે “ક્ષાણોપરામિદં પુનમયથાગ પ્રાણ” આ જ પ્રમાણે છેલ્લી ચાર નરકમાં પણ ક્ષાપશમિક સભ્યફત્વની બીના ઘટાવવી, પણ અહીં પંકટના, ધ્રુમપ્રભા, તેમ: પ્રભા, તમસ્તમ:પ્રભામાં ક્ષાયિક સમ્યકત્વ ન વટાવી શકાય, કારણ કે ક્ષાયિક સમ્યગ્દષ્ટિ જીવો અહીં ઉપજતા જ નથી, માટે ક્ષાયિક સમ્યત્વ હોય જ નહિ. આથી એમ જણાવ્યું કે-છેલ્લી ચાર નરકમાં બે સમ્યક્ત્વની વિચારણું કરવી. કહ્યું છે કે-“શggવીવતુwથનારા તુ સાચવ नास्त्येव तेषां तेष्वनुत्पत्तेः, इतरे क्षायोपशमिकौपशमिकसम्यक्त्वे भवतस्ते च પૂર્વદ્રિતળેવધુ વિવેચન પ્રવચનસારોદ્ધારનો ૧૪૯ માં વગેરેમાં કર્યું છે. ૫૮. - ૫૯. પ્રશ્ન-દેવગતિમાં ક્ષાયિક, ક્ષયપશમિક ને આપશમિક સમ્યકૃત્વ કઈ રીતે ઘટાવી શકાય ?
ઉત્તર–અઠ્ઠાવનમાં પ્રશ્નના ઉત્તરમાં શરૂઆતમાં પહેલી ત્રણ નરકની અંદર જે રીતે ત્રણે સમ્યક્ત્વ ઘટાવ્યા, તે જ પ્રમાણે વૈમાનિક દેશમાં પણ તે ક્ષાયિકાદિ ત્રણ સમ્યક્ત્વ ઘટાવવા એટલે વૈમાનિક દેવોમાં ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ પારભવિક જ (પાછલા ભવનું જ) હોય, ને ઓપશમિક સભ્યત્વ-તાહ્મવિક (તે દેવભવનું જ)