________________
રોમનો સાથે લડાઈ અને જીત કેટલાક પ્રખ્યાત મુસલમાન સરદાર હતા. તેમાં એક અબુ તાલિબનો પુત્ર અલીનો ભાઈ જાફર હતો જેણે ઇથિયોપિયાના ખ્રિસ્તી બાદશાહ આગળ મુસલમાનોની વકીલાત કરી હતી. બીજે જાણીતો મુસલમાન વીર તેમ જ કવિ અબદુલ્લા હતો. ત્રીજો વલીદનો પુત્ર ખાલિંદ હતો, જે એક સમયે મહંમદસાહેબનો કટ્ટર દુશમન હતો અને પાછળથી જે ઇસ્લામના સૌથી મોટા લશ્કરી સરદારોમાંનો એક થયો. આ આરબ સરદારો હોવા છતાં એક આઝાદ થયેલ હબસી ગુલામ ઝેદની આખી ફોજના તથા બધા સરદારોના સરદાર તરીકે નિમણૂક કરીને મહંમદ સાહેબે આરબોના વંશ અને ખાનદાનના ઘમંડ પર એક ભારે ફટકો લગાવ્યો ગણાય. ચાલતી વખતે ઝેદને મહંમદસાહેબે આજ્ઞા આપી:
“લોકો સાથે નમતાથી વર્તવું. સ્ત્રીઓ, બાળકો, ખ્રિસ્તી સાધુઓ અને દુર્બળો પર કોઈ પણ સ્થિતિમાં હુમલો ન કરવો, કોઈનું ઘર પાડી નાખવું નહીં તેમ જ કોઈ ફળવાળું વૃક્ષ કાપવું નહીં.”
રસ્તામાં આ લોકોને ખબર પડી કે રોમની એક બહુ મોટી સેના સમ્રાટ હિરેક્સિયસના ભાઈ થિયોડોરસની સરદારી નીચે મુસલમાનોને કચડી નાખવા આવે છે. મસલત થવા લાગી. કેટલાક લોકોનો અભિપ્રાય એવો હતો કે મહંમદસાહેબ પાસે માણસ મોકલીને ફરીથી તેમની સલાહ લેવી. અબદુલ્લાએ ગર્જના કરતાં કહ્યું – “આપણે સંખ્યાને ભરોસે આગળ નથી વધ્યા, આપણે કેવળ અલ્લાહના રાહમાં અને તેની મદદની આશાએ ઘેરથી નીકળ્યા છીએ. જીતીશું તો કીર્તિ છે, મરીશું તો જિન્નત (સ્વર્ગ)
છે.
પોતાના નવા ધર્મની સચ્ચાઈમાં રહેલા આ અટલ વિશ્વાસે જ સાતમી સદીના આરબોમાં એવી તાકાત પેદા કરી હતી જેથી તેઓ મોટામાં મોટી તાલીમ પામેલી સેનાઓ અને મોટાં મોટાં રાજ્યો સામે પણ લડાઈ પર લડાઈ જીતતા ગયા. १. 'हतो वा प्राप्स्यसि स्वर्ग जिस्या का मोक्ष्यसे महीम् ।
-भगवद्गीता
