________________
૧૩૨
હજરત મહંમદ અને ઇસ્લામ અને બીજું- મૂળ સિદ્ધાંતો- સૌ ધર્મોમાં એક છે. પહેલા અંગને કુરાનમાં શરઅ અને સુકી અથવા મિનાજ (વિધિવિધાન), અને બીજા અંગને અદ્દીન” (ધમી અથવા “અલ ઇસ્લામ’ કહે છે. આ અદ્દીન અથવા અલ ઈસ્લામ’ તરફ લોકોનું ફરીથી ધ્યાન ખેંચવું એને જ કુરાન પોતાનું કાર્ય કહે છે. અને આ અદીન અથવા અલ ઇસ્લામ એટલે એક ઈશ્વરને માનવો અને સત્કર્મો કરવાં. કુરાન પોતાની પહેલાંના સર્વ ધર્મોને ઇસ્લામ કહે છે.
“હે પેગંબર, અમે દરેક સમાજ માટે પૂજની એક ખાસ રીત (નસુક) નિર્માણ કરી છે, જેનો તેઓ અમલ કરે છે. માટે લોકોએ આ બાબતમાં ઝઘડો ન કરવો જોઈએ.” (૨૨-૬૬)
“અમે તમારામાંથી દરેક ધર્મના માનનારાઓ માટે એક ખાસ વિધિવિધાન (શરઅ અને મિનાજ નિર્માણ કર્યું છે. જો પરમાત્મા ચાહત તો તમને બધાને એક જ સંપ્રદાયના (એક રિવાજ પાળના) બનાવી દેત. પણ આ ભેદ એટલા માટે છે કે (કાળ અને સ્થિતિને ઘટતી) તમને જે આજ્ઞાઓ આપવામાં આવી છે તે અનુસાર જ તમારી પરીક્ષા કરીએ. એટલે આ ભેદોની પાછળ પડયા સિવાય સત્કર્મો કરવામાં એકબીજાની હરીફાઈ કરો. (કારણ અસલ કામ એ જ છે.)” (પ-૪૮).
“જે લોકોની માન્યતા ખોટી છે પરંતુ જેઓ સત્કર્મો કરે છે તેમનો નાશ તમારો રબ ન કરી શકે. તે ઇચ્છા તો સૌના વિચારો એક્સરખા કરી દેત. પરંતુ લોકોમાં આ બાબતોમાં મતભેદ રહેશે.” (૧૧-૧૧૭, ૧૧૮)
અને (જુઓ) ભલાઈનો રસ્તો એ નથી કે તમે (ઇબાદત વખતે) પોતાનું મોટું પૂર્વ તરફ કરો કે પશ્ચિમ તરફ (અથવા એ જાતની બાહ્ય રીતરિવાજને લગતી બીજી કોઈ બાબત કરી લો). ભલાઈનો રસ્તો એનો છે જે પરમાત્મા પર, કયામતના દિવસે (જે દિવસે ઈશ્વરની સમક્ષ જવાનું છે) પર, ફિરસ્તાઓ પર ઈશ્વરના આપેલા સૌ ધર્મગ્રંથો પર અને સૌ પેગંબરો પર વિશ્વાસ
