________________
મક્કાની જીત
ઇસ્લામના સૌથી પહેલા મુઅઝિન (અઝાન દેનાર, બાંગી) તરીકે પ્રસિદ્ધ છે. ઇસ્લામમાં અઝાન નમાજનો કોઈ ભાગ નથી. ફક્ત જ્યાં જ્યાં આસપાસ મુસલમાન હોય ને તેમને નમાજ પઢવા બોલાવવાના હોય ત્યાં અઝાન તેમને બોલાવવાની રીત છે. નમાજ પઢતી વખતે કાબા તરફ મોં રાખવામાં આવે છે એ વિશે એવું છે કે મહંમદસાહેબ પેગંબર બન્યા પછી તેર વરસ સુધી એટલે કે તેઓ મક્કામાં રહ્યા ત્યાં સુધી નમાજમાં કોઈ એક ખાસ દિશા તરફ મોઢું રાખવાનું આવશ્યક નહોતું. મદીના પહોંચ્યા પછી બધા મુસલમાનોને એક જગ્યાએ એકઠા થઈને જાહેરમાં નમાજ પઢવાનો પ્રસંગ આવ્યો. ત્યાં ૧૬ મહિના સુધી મહંમદસાહેબ ઉત્તર તરફ મુખ કરીને નમાજ પઢાવતા, અને કાબા તો મદીનાની બરાબર દક્ષિણમાં છે. મદીનાથી ઉત્તરમાં, બલકે વાયવ્ય ખૂણામાં જેરુસલેમ આવેલું છે. યહૂદીઓ પોતાની ઉપાસના વખતે તે તરફ મોઢું કરતા હતા. મદીના ગયા પછી ૧૬ મહિના સુધી મુસલમાનોનો પણ એ જ કિબલો (નમાજ પઢતી વખતે જે દિશામાં મોઢુ રાખવામાં આવે તે દિશાને બિલો કહે છે) હતો. ત્યાર પછી મહંમદસાહેબે ઉત્તર દિશા બદલીને દક્ષિણ દિશા તરફ મોં કરીને નમાજ પઢાવવાનું શરૂ કર્યું. યહૂદીઓએ આ ફેરફારનું કારણ પૂછ્યું. એ વિશે કુરાનમાં આ આયત છે :
“અજ્ઞાન લોકો પૂછશે કે, આ લોકોએ પોતાનો બિલો કેમ બદલી નાખ્યો. તેમને કહે કે, પૂર્વ અને પશ્ચિમ બંને અલ્લાની છે. તે જેને ઇચ્છે તેને ખરે રસ્તે દોરે છે.” (૨–૨૪૨) ત્યાર પછીની આ આયત વળી વધારે સ્પષ્ટ છે :
“અને પૂર્વ અને પશ્ચિમ બંને અલ્લાની છે, એટલે જે તરફ મોં ફેરવો તે તરફ અલ્લા સામે જ છે. ખરેખર અલ્લા સર્વવ્યાપી અને સર્વજ્ઞ છે.” (૨–૧૧૫)
કાબાની યાત્રા, જેને હજ કહેવામાં આવે છે તેની કેટલીક પુરાણી ઢંગધડા વગરની રીતરસમોમાં મહંમદસાહેબે સુધારો કર્યો. દાખલા તરીકે, પહેલાં લોકો બિલકુલ નગ્ન થઈને કાબાની પ્રદક્ષિણા કરતા, એ રિવાજ
