________________
૧૧૧
પગબરનાં લનો જીવન ખૂબ ધ્યાનપૂર્વક સૂક્ષ્મદર્શક કાચમાંથી જોતાં પણ તેમાં ક્યાંય કશો ડાઘ દેખાતો નથી.”
ખદીજાના મૃત્યુ પછી મહંમદસાહેબના જીવનનાં અંતિમ ૧૩ વરસમાં તેમનાં નવ લગ્નો થયાં. આ નવ લગ્નો વિશે એ જ ઇતિહાસકાર લખે છે :
એમાંનાં કેટલાંક લગ્નો તો, તે કેટલીક સ્ત્રીઓના પતિ ઇસ્લામની લડાઈઓમાં માર્યા ગયા હતા, તેમનો વિચાર કરીને કરવામાં આવ્યાં હતાં. તે સ્ત્રીઓને કશો આધાર નહોતો રહ્યો. તેમના પતિઓને મહંમદસાહેબે ઉત્સાહ આપીને લડાઈમાં મોકલ્યા હતા. એટલે મહંમદસાહેબ પાસે આશરો શોધવાનો એ વિધવાનો હક હતો. અને મહંમદસાહેબ દયાળુ હતા. બાકીનાં લગ્નોનો ઉદ્દેશ કેવળ રાજકીય – એટલે એકબીજાની વિરુદ્ધના પક્ષોના સરદારોને એક પ્રેમસૂત્રમાં બાંધવાનો – હતો.
એ વસ્તુ પણ ધ્યાનમાં રાખવી જોઈએ કે તે સમયે અરબસ્તાનમાં કોઈ પણ ઈજજતઆબરૂવાળી સ્ત્રી લગ્ન કર્યા વગર કોઈ પણ બીજી રીતે કોઈના ઘરમાં રહેવાનું પસંદ કરી શકે એમ નહોતું. એક બીજા ઇતિહાસકાર લખે છે :
“ચારિત્ર્યની બાબતમાં મહંમદસાહેબ બહુ ઊંચા પ્રકારના માણસ હતા. જીવનના ઊંડાણમાં તેઓ એટલા ઊંડા ઊતર્યા હતા કે તેઓ પોતાની તાકાત ભોગવિલાસમાં ખોઈ નાખે એ અસંભવિત હતું. ... તેઓ સમજતા હતા કે પોતાની અસર અને તાકાતને દૃઢ કરવા માટે લગ્ન એક બહુ જબરજસ્ત સાધન છે. કાનખજુરાના હજાર પગની જેમ લગ્ન ઠેકઠેકાણે પોતાની ભુજાઓ ફેલાવી દે છે, અને એવા એવા સગાઈ-સંબંધ ઉભા કરે છે કે જે જેમ ઘોંઘા પથ્થરને કે વેતાળ માછલી પોતાના શિકારને ચોંટી
1. Stanley Lane pool.
2. Stanley Lane pool in his Introduction to Lane's. Selection from the Quran.
