Devdravya Sambandhi Mara Vicharo

Author(s): Vijaydharmsuri
Publisher: Abhaychand Bhagwandas Gandhi

Page 8

નથી. કારણ કે બોલી બોલવાનો રિવાજ અમુક વર્ષો અગાઉ સુવિહિત આચાર્યો અને સંઘે અમુક કારણને લઈને દેશકાલાનુસાર દાખલ કરેલો જેવાય છે અને તે વખતે મંદિરે અને મૂર્તિઓની રક્ષાનું સાધન પુરું પાડવા માટે અમુક બોલીઓનું દ્રવ્ય “દેવદ્રવ્ય” ખાતે લઈ જવાને ઠરાવેલું અને તે વખતને માટે તેમ ઠરાવવું વ્યાજબી હતું. આ બોલી બોલવાનો મુખ્ય હેતુ તો કોઈ પણ ધાર્મિક કાર્યમાં કલેશ ન થાય, તેજ જોવાય છે. ગૃહસ્થો પૂજા કરવા જાય, તે વખતે પહેલી પૂજા કોણ કરે, એ માટે ઘણી વખત તકરારો થવા પામે છે. આ તકરારો ન થાય, અને બળવાન નિર્બળને, ધની નિર્ધનને, અને વિદ્વાન પામરને આક્રમણ ન કરે, એટલા માટે સંઘે એવું ઠરાવ્યું કે-“જે વધારે રકમ (ઘી) બોલે, તે પહેલાં પૂજા કરે. ( આવી જ રીતે આરતી અને બીજા પ્રસંગોમાં પણ સમજવાનું છે, અને તે બોલીનું ઘી (દ્રવ્ય) દેવદ્રવ્ય ખાતે લઈ જવામાં આવશે.” આ સંઘની કલ્પના છે, શાસ્ત્રીય , આજ્ઞા નથી; અને તેનું જ એ કારણ છે કે-આ બોલીના રીવાજો દરેક ગામમાં એક જ જાતના નથી. કોઈ ગામમાં–ઘીનો ભાવ વીસ રૂપીએ મણ છે, તો કોઈ ગામમાં પંદર રૂપીએ મણ, કોઈ ગામમાં પાંચ રૂપીએ મણ છે, તો કોઈ ગામમાં અઢી રૂપીએ મણ. છેવટે સવા રૂપીએ મણ સુધીના ભાવો પણ જોવાય છે. એટલે જે ગામમાં સંઘને જે ઉચિત લાગ્યું, તેમ ઠરાવ કર્યો. આ કલ્પનાના વિષયમાં એવું કંઈ જ તત્વ જેવાતું નથી કે-જે “દેવદ્રવ્ય ની સાથે સંબંધ રાખતું હોય. અમુક બોલીનું દ્રવ્ય “દેવદ્રવ્ય” ગણવું, એ માત્ર સંઘનીજ કકલ્પના હતી; અને તે કારણસર હતી. હવે તેનું કારણ નહિ રહેવાથી તેમ બીજા કેટલાક સંયોગો ઉભા થવાથી તે બેલીએમાં ઉપજતું દ્રવ્ય “સાધારણ ખાતામાં લઈ જવાને સંઘ ઠરાવ કરે, તે તે ખુશીની સાથે કરી શકે છે, અને આ જમાનામાં તેમ કરવું ખાસ કરીને વ્યાજબી જણાય છે.
આવી જ રીતે પૂજા, વરઘોડા, આરતી, સ્નાત્રમહોત્સવ, સ્વસ, ઘોડીઆપાલણું અને એવી બીજી બોલીઓનું કારણ પણ ઉપર કહ્યું તેદરેકની સમાધાની જાળવવી–એજ છે અને તે નિમિત્તે પ્રાપ્ત થતાં દ્રવ્યનો, તે તે સમય પ્રમાણે ભિન્ન ભિન્ન શુભમાર્ગે વ્યય થઈ શકે છે