Devdravya Sambandhi Mara Vicharo

Author(s): Vijaydharmsuri
Publisher: Abhaychand Bhagwandas Gandhi

Page 52

૫૦ ચંદ્રાચાર્ય છે. તેઓ બારમી શતાબ્દિમાં થયા છે. સુતરાં કહેવું પ ડશે કે–અત્યારે પ્રતિક્રમણોમાં જે સકલાહત કહેવામાં આવે છે તે, હેમચંદ્રાચાર્યની હયાતીમાં અથવા તેમની પછી પ્રતિક્રમણમાં દાખલ થયું છે. “સાતસ્યા” ની સ્તુતિના કર્તા શ્રી હેમચંદ્રાચાર્યના શિષ્ય બાલચંદ્ર છે. અને તેથી એ માનવું જ પડશે કે અત્યારે પ્રતિક્રમણમાં જે “આતસ્યા”ની સ્તુતિ કહેવાય છે કે, તેના કર્તાની હત્યાતીમાં યા તેમની પછી પ્રતિક્રમણોમાં દાખલ થયેલી છે. સંસારદાવા ની સ્તુતિના કર્તા શ્રીહરિભસૂરિ મહારાજ છે, અતએ એ ચોખું છે કે “સંસારદાવા” ની સ્તુતિ હરિભદ્રસૂરિ મહારાજના સમયમાં અથવા તે પછીના સમયમાં પ્રતિક્રમણમાં દાખલ થયેલી છે. આ જ પ્રમાણે લઘુશાન્તિ, બહચ્છાનિ વિગેરેને માટે પણ સમજી લેવાનું છે. આ બધું શું સૂચવે છે? પરિવર્તન કે બીજું કંઈ? લગાર ઊંડા ઉતરીને જાઓ—સાધુઓ અને શ્રાવકોના અતિચારો પ્રાચીન કાળમાં શું ગુજરાતીમાં બોલાતા હતા ? ના, અત્યારે ગુજરાતીમાં બોલાય છે, એ ફેરફાર કે બીજું કંઈ? આગળ વધીને હવે આવશ્યકતા જણાતાં,– લોકોના મગજમાં તે વિચારો આવતાં તેજ અતિચારો હિંદી ભાષામાં પણ ફેરવાયા. બસ, વિશેષ શું કહેવું હતું ? પ્રતિક્રમણ જેવી આવશ્યક ક્રિયામાં આટલું બધું પરિવર્તન-આટલો બધો ફેરફાર આપણે સાક્ષાત જોઈ રહ્યા છીએ અને ઇતિહાસ, તેને માટે સાક્ષી આપવાને જાગતો-જીવતો ઉભોજ છે, ત્યારે બીજી ક્રિયાઓને માટે તો કહેવું જ શું ? હવે કોણ કહી શકે તેમ છે કે બાહ્ય ક્રિયાઓમાં–શાસ્ત્રીય કિયાઓમાં ફેરફાર થઈ શકે જ નહિં–થઈ શકતોજ નથીજ્યારે શાસ્ત્રીય ક્રિયાઓની આવી સ્થિતિ છે, તો પછી બેલી જેવો રિવાજ, કે જે રિવાજ શાસ્ત્રીય રિવાજ નથી–શાસ્ત્રીય વિધાનરૂપ નથી, કિન્તુ સંઘનો કપેલો રિવાજ છે, તેમાં સંઘ સમયાનુકૂળ ફેરફાર કરે–અને તેમ કરવાને તે અધિકારી હેય, એમાં નવાઈ જેવું જ શું છે?
મહાનુભાવો! જરા જૂઓ તે ખરાભાદરવા સુદ પાંચમની સંવત્સરી શ્રીકાલિકાચાર્ય મહારાજે ચોથની હરાવી-પ્રવર્તાવી, એ શું સાધારણ પરિવર્તન છે? સાંવત્સરિક પ્રતિક્રમણ, કે જે આખા વર્ષનાં ધાર્મિકકૃત્યોમાં સૌથી ઉચ્ચ કોટીનું ધાર્મિકકૃત્ય ગણવામાં આવે છે,